Докембрий

Докембрий – Жердің палеозой эрасына дейінгі (кембрий кезеңіне дейінгі) 3,3 млрд жылдық тарихы кезінде қалыптасқан, яғни архей мен протерозойға тиесілі тау жыныстары жиынтығының жалпылама атауы.

Синонимі – криптозой. Радиоактивтік тәсілмен анықталған кейбір деректер бойынша жер қыртысының өте көне жыныстарының жасы 4-3,5 млрд. Жыл шамасында. Түрлі зерттеушілердің деректері арасында айырмашылықтар бар. Докембрийдің ұзақтығы жалпы алғанда 2900 млн жылдан артығырақ деп есептеледі.

Зерттеуші ғалымдар

Докембрий геологиясын зерттеуде тиянақты үлес қосқан көрнекті орыс ғалымдары А.А.Иностранцев, Ф.Ю.Левинцон – Лессинг, Е.С.Федоров, А.А.Полканов болды. Жеке докембрий қабаттарын зерттеуде украин қалқанында В.И.Лучицкий, Н.П.Семененко, Ю.И. Половинкина, Сібірде В.А. Обручев, Д.С. Коржинский, И.Д. Черский, Оралда Н.И. Гарань, Орта Азияда Н.И.Николаев, Орталық Қазақстанда Р.А.Борукаев, Е.Д. Шлыгин т.б. көптеген ғалымдар зор үлес қосты.

Құрамы

Докембрий жыныстарында организм қалдықтары өте сирек кездеседі. Дегенмен, ғалымдар бұл көне заманда тіршілік бай болған деген тұжырымды қолдайды және осыған организмдер қатынасы арқасында түзілетін шунгит, антрацит, қалың әктас, тау жыныстары, мәрәмәр қабаттары кездесетінін дәлелдейді. Сонымен қатар мұнда, яғни көміртекті жыныстарда органикалық заттың бар екендігі изотоптық әдіс арқылы дәлелденді.Рифей жүйесінен едәуір қарапайым жәндіктер мен балдырлардың қалдықтары. Кембрий кезеңінің басында организмдердің барлық түрлерінің қалдықтары кездесуі де мұның дәлеледемесі. Себебі, тіршілік пайда болып, оның эволюциялық жолмен ұзақ дамып, жіктеліп – топталуы үшін талай заман өтуі қажет. Докембрий шөгінділерінде барлық табиғи темір қорының 70%-ы, марганецтің 63%-ы, хромиттің 73%-ы, сульфитті никельдің 72%-ы, кобальттің 93%-ы, уранның 66%-ы шоғырланған. Оның қабаттары алтын, қалайы, күміске мол.

Дереккөздер

Геологическое строение КСРО, в 6 тт.т, 1,Стратиграфия, М., 1969: Наливкин Д. В., Геология КСРО, М.-Л., 1962: Семененко Н. П., О сравнении докембрия Восточно-Европейской и Северо-Американской платформ, «Советская геология», 1966, № 1; Атлас литолого –палеографических карт КСРО, [в 4 тт.], т. 1, М., 1968.