Дониш

Дониш Ахмад Махдум бин Носир - тадж. Аҳмади Дониш - (1827, Бұхара—1897,сонда) - тәжік жазушысы, философ. ХІХ ғасырдағы тәжік әдебиеті мен қоғамдық-саяси пікірдегі ағартушылық бағытының басшысы. "Дониш" - жалған аты, тәжік тілінен "білім" деп аударылады. Оны тағы бір лақап аты бар тұғын: "Кәллә" - "бас" деген мағынаны білдіреді.

Өмірдерек

1827 ж - Мир Насир атты кедей молданың отбасыда туған.
1841 ж. Бұхарадағы медресеге түсіп, 5ылымда ертерек көзге ілінгендіктен Дониш (данышпан) Ахмед атанған.
50-ші жылдарда Бұхара әміріің кітапханасыда істейді. Осы кезде Ресейге үш рет (1857ж. қараша, 1869 ж. қазан, 1871 ж. қаңтар) елші ретінде барып, Петербург, М2скеуде болды. Бұл сапар оның дүниеге көзқарасында елеулі өзгерістер туғызды. Ол орыс елінің мәдениеті мен ғылымын қызу насихаттады.
Дониш орыс тілін үйренуді, орыс мәдениетін меңгеруді ұсынды. Бұхарада әлеуметтік өзгерістер жасауды талап етті.
Ахмад Дониш 1897 ж. Бұхарада қайтыс болды. Өкінішке орай, Кеңес Одағы басшылары бейітін бұзып жойып жібірген.

Творчествосы

1870-89 ж. Басты еңбегі "Сирек кездесетін оқиғалар" («Наводир-ул-вакое»,).
1860-65 ж. "Қасиетті Бұхарадағы маңғыт әмірлерінің қысқаша тарихы" кітабында Дониш ел билеу жүйесінің қандай болу керектігін көрсетті.

Дереккөздер

“Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998