Дракункулез

Қоздырғышы-ұзын нематод. Аналық өлшемі 30-120 см, кейде 150 см ұзынынан, ені 0,5-1,5 мм. Аталық өлшемі (12-30)х (0,2-0,4)мм. Гельминтоздардың ақырғы иесі-ит, мысық және басқа да сүт қоректі жануарлар, сонымен қатар адам. Ересек паразиттер тері асты клетчаткасында тіршілік етеді. Ұрықтанған аналық беткей тері астымен жылжып оның басында орналасқан 1 дм мөлшерде 2 ай болатын көпіршік жасап, ол көпіршек сумен жанасқанда жарылып, одан 3 млн личинка шығып, суда олар 7 күндей өмір сүреді. Бұл личинкалар аралық (адамдар) иесімен жұтылып, организмде личинкалар 2 жұмадай инвазивті кейіпке келеді. Көбінесе ол 4-14 күн болады, судың температурасына қарай. Сумен бірге адамның асқазанына түсіп, циплоптар өмір сүруін жояды. Ал личинка асқазан-ішек жолдары қабырғалары арқылы лимфа және қан тамырларына орналасып, кейін мөлшері 3,5 айдан тері асты май қабатын зақымдайды. Бұл кезде талайы өліп, арасынан бірен-саран ғана тірі қалады. Личинкалардың жетілуіне байланысты аналық өлшемі үлкейе бастайды, тері асты арқылы жылжып, 1 жыл уақыттай ересек кейіпке келеді, сосын тіршілігін жояды.

Эпидемиология.

Дракункулез-зоонозды пероральды биогельминтоз. Қоздырғыш көзі болып инвазирленген жануарлар мен адамдар. Адамға жұғу механизмі су ішкенде, суға шомылғанда инвазирленген циклоптардан болады. Ең жоғарғы қауіптілікті еш жерден келмей ешқайда құйылмайтын тоқтау сулар, балшық, шалшық сулар, жабық цистерндер, жасанды және табиғи тоқтау сулар жатады. Дракункулезге жалпы барлық адамдар, соның ішінде ауылшаруашылық жұмысшылары, кедей тұратын халықтар шалдығады. Адам ағзасында бір ғана гельминт тіршілік етеді, бірақ сонымен қатар 2 және одан да көп жүздеген гельминттер кезіккен адамдар болған. Дракункулезбен ауыру маусымдық мерзімге байланысты. Иммунитет ауырғаннан кейін сақталмайды, қайталама жұғу, тіпті кейде жылда-жылда ауыру болады. Дракункулез Африка, көбінесе Гвинея, Нигерия, Камерун, Буркина-Фаса, Судан, Того, Бенин, Египетте және де солтүстік тропика елдерінде тараған. Дракункулез ошақтары сонымен қатар Аравия аралында, Афганистанда, Индия, Иран, Ирак елдерінде.

Патогенез.

Дракункулез патогенезінің негізі токсико-аллергиялық реакциялар, ал миграция кезінде гельминттерге екіншілік инфекцияның қосылуы мүмкін.

Клиникасы.

Көптеген жағдайларда аурудың клиникалық көрінісі 8-12 айдан кейін, аналық терінің бетіне жақындағанда жұғу басталады. Бұл кезде теріде, көбінесе аяқ-қолдың дистальді бөлігінде, біріншілік элемент көпіршіктер пайда болады. Кей науқастарда паразиттер локализденген жерлерде, теріде 1-2 ай бұрын аллергиялық түрдегі ісінулер байқалады. Ісінулер қатты ауырсынумен өтеді, адам тіпті қозғала алмай қалады. Көпіршек пайда болғанға дейін бірнеше күн немесе сағат бұрын жалпы аллергиялық симптомдар: уртикарлы бөртпе, қышу, қызба, кейбір кезде астматикалық ұстама, жүрек айну, құсу, бастың айналуы, талма сияқты көріністер болады. 20-40% қанда-гиперэозинофилия. Паразиттің тері астымен қозғалып, жылжи бастауымен симптом түгелдей жоғалады. Көпіршіктерді жарып қарағанда екіншілік инфекция қосылғанын абсцесс, флегмона, язва пайда болғанын көреміз. Көбінесе ауыр болып буын маңайында локализденген екіншілік инфекциямен шақырылған қабыну процесстер қиын болады. Бұндай процесстер буынның фиброзды анкилозы, контрактура, тіпті кейде жұмысқа қабілетсіз болып қалуымен сипатталды. Паразиттердің жоғарғы дене бөлігінде, іште, арқада, жыныс мүшелерінде, сүт бездерінде, тілде, буындарда, плевра, перикард, жұлынның аралық қабықшаларында локализденуі сирек кездеседі. Паразиттерді рентгенологиялық суретке түсіргенде көруге болады.

Диагностика.

Дракункулез диагнозын қою клиникасына қарай болады. Диагностикасын НРИФ, МФА және тері астылық аллергиялық сынама жасау арқылы қояды.

Емі.

Гельминттерді шығарудың ең бір басты түрі марлевый валик немесе палочкамен орап алу арқылы шығару. Ниридазол тәуліктік дозасы 20-40 мг/кг 7-10 күн аралығында, минтезол курстық дозасы 50-150 мг/кг тәулігіне 10-15 күн аралығында (2-3 күніне) Паразитті шығару манипуляциясынан кейін міндетті түрде антибиотикотерапия, екіншілік іріңді процесстерді кең көлемді жасайды. Дракункулезде аллергиялық процесстерде арсенал антиаллергиялық, глюкокортикоидты гормондар көмектеседі.

Дереккөздер.

• http://slovari.yandex.ru/~книги/БСЭ/Дракункулёз/ Мұрағатталған 9 желтоқсанның 2014 жылы.
• http://www.eurolab.ua/diseases/506