Дәлелхан Жанымханұлы Жаналтай
Дәлелхан Жанымханұлы Жаналтай ( 达列力汗。战阿勒泰 1922 жылы туған, Қытай, Шыңжаң өлкесінің Алтай аймағы — 15 қаңтар 2012, Стамбул,Түркия[1]) - шет елдердегі қазақ диаспорасының белгілі өкілі.
Өмірі өңдеу
Ауыл мектебінде мұсылманша хат таныған. 15 жасында әкесімен бірге Меккеге барып, қажылық парызын өтеген. Әкесі Жанымхан Тілеубердіұлы Абақ Керейдің іргелі бір руының биі (тәйжісі) болған, кейін өкімет ісіне араласып, өлкенің қаржы министрі қызметін атқарған. Д. әскери курстан өтіп, Гоминьдан армиясының полковник дәрежелі офицері болып шығады. Шығыс Түркістан Халық Республикасы құрылған алғашқы жылдары (1945-47) өлкелік құрылтайдың осы аймақтағы өкілі міндетін атқарады. 1947 ж. Шығ. Түркістаннан қол үзіп, Үрімжідегі Гоминьдан армиясында кеңесші болады. 1949 ж. өлкеге Қытай коммунистері армиясына енген кезде, оған қарсы Оспан Исламұлы, Қалибек Райымбекұлы бастаған саяси-әскери қимылдарға қатысады. 1951 ж. Д. өз руластарын бастап, Үндістанға өтіп, онда 1960 жылға дейін тұрады. 1961 ж. Тайваньда Чан Кайши өкіметінің президент сайлауына қатысады да, 1992 жылға дейін Парламент мүшесі болады. Д. Түркиядағы қазақ босқындарының 30-дан астам баласын Тайваньда оқытып, Үндістан, Пәкстан, Ауғанстан, Ирандағы қандастарымызға қамқорлық, көмек көрсетеді. Д. 1969 ж. Түркияға келіп, Стамбұлда қазақ кентін салу, мешіт-медресе ашу, босқындар қауымдастығын құру, т.б. игі істерге басшылық етеді. 1992 ж. Алматыда өткен Дүние жүзі қазақтары құрылтайына қатысып, Дүние Жүзі қазақтарының қауымдастығының алқа мүшесі болып сайланады. Дәлелхан қажының "Қилы заман, қиын күндер" талатын кітабы жарық көрді (А., 2000).[2][3]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ https://www.inform.kz/kz/turkiya-kazaktarynyn-koshbasshysy-bolgan-dalelhan-zhanaltay-dunieden-ozdy_a2433328
- ↑ Сүгірбаев П., Алтай арпалыстары, Ү., 1997.
- ↑ Қазақстан ұлттық энциклопедиясы