Ебей

Ебей, ебей басты. «Қазақ тіліңің түсіндірме сөздігінде»: ебей басты — басы қауқиған, селтиген деп түсіндіріледі. «Мая, кез, ебей басты құба үлектер. Суды іздер қаңсып қалған көп табаннан» (Қ. Жұмалиев, Қырдағы.).

Мына келтірілген мысалда автор үлектің басын белгілі бір затқа сәйкестіре, салыстыра теңеп отырғанын ғана түсінуге болады да, ал «ебей» сөзінің дәл мағынасын білу әркімге де оңайға түспейді. «Ебей» тұлғалы сөз қазіргі тілімізде өте сирек қолданылатындықтан көнерген сөздер қатарына саналады. Сондықтан да болар, сөз төркініне сілтерлік тілдік деректер де табу қиын. Кейде осы тұлғалы сөз ертедегі батырлар жырында «ебей түсті оқты алып» деген тіркесте ұшырасатыны бар. Осыған қарасақ, бұның садақ оғымен де байланысты екені көрінеді. Жорамалымызды якут тілі дерегі жактағандай: Эбиэн —

1. Жүрекке ұқсата жасалған садақ оғының ұшы;
2. Қарға (карта ойнындағы).

Әрине, мұндағы соңғы мағына ауыспалы туындысы. «Эбиэн» сөзінің қазақ тілі тезіне түскенде «ебей» тұлғасына дейін өзгеріске түсуі заңды: эбиэн>эбэи (метатеза) >ебей.