Екатерина Медичи
Екатерина Медичи (фр. Catherine de Médicis), толық аты - Екатерина Мария Ромола ди Лоренцо де Медичи (итал. Caterina Maria Romola di Lorenzo de Medici; 13 сәуір 1519, Флоренция — 5 қаңтар 1589, Блуа) – 1547-1559 жылдары Францияның патшайымы, Валуа әулетінен шыққан Франция патшасы Генрих II әйелі. Оның көзінің тірісінде тақта отырған үш баласының анасы болып, ол Францияның саясатына үлкен әсер етті. Біраз уақыт елді регент болып басқарды.
| Екатерина Медичи Caterina Maria Romola di Lorenzo de Medici | ||||
 Екатерина Медичи | ||||
| Лауазымы | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| 31 наурыз 1547 жыл — 10 шілде 1559 жыл | ||||
| Тәж кигізу жорасы | 10 маусым 1549 жыл | |||
| Ізашары | Элеононра Австрийская | |||
| Ізбасары | Мария Стюарт | |||
| ||||
| 5 желтоқсан 1560 жыл — 17 тамыз 1563 жыл | ||||
| Өмірбаяны | ||||
| Дүниеге келуі | 13 сәуір 1519 Флоренция, Италия | |||
| Қайтыс болуы | 5 қаңтар 1589 (69 жас) | |||
| Әкесі | Лоренцо ІІ | |||
| Анасы | Мадлен де ла Тур | |||
| Жұбайы | Генрих ІІ | |||
| Балалары | Ұлдары: Франциск ІІ, Карл IX , Генрих III, Франсуа, Эркюль Франсуа де Валуа, Людовик Французский, Людовик III; Қыздары: Елизавета Валуа, Клод Валуа, Маргарита де Валуа, Виктория де Валуа, Жанна де Валуа. | |||
өңдеу  |
||||
Бала кезі
өңдеу
Екатерина 1519 жылы 13 сәуірде Флоренция республикасының орталығы Флоренцияда дүниеге келген. Толық аты - Екатерина Мария Ромула ди Лоренцо де Медичи. Медичи әулеті сол кезде іс жүзінде Флоренцияны басқарды десе де болады: ежелден банкир болып, олар еуропалық монархтарды қаржыландыру арқылы үлкен байлық пен билікке келген. Екатеринаның әкесі - Лоренцо II ди Пьеро де Медичи, Урбино герцогы (1492 — 1519) – негізінен герцог болмаған, ол бұл атақты ағасы Джованни Медичидың арқасында алған. Сондықтан герцог атағына қарамастан Екатерина салыстырмалы түрде тексіз болған. Бірақ оның анасы – Мадлен ла Тур, Оверн графинясы (1500 —1519) Францияның ең ауқатты және бай әулеттеріне жататын, бұл Екатеринаның ханзадамен атастырылуына қатты әсер етті.
Жылнамашының жазуы бойынша Екатеринаның ата-анасы қыздың дүниеге келгеніне қатты қуанған екен, "ұл дүниеге келгендей қуанған"[1]. Алайда көп қзамай екеуі де қайтыс болады: Мадлен – 28 сәуірде, ал Лоренцо – 4 мамырда. Жас жұбайлар бір жыл бұрын ғана неке құрған болатын. Бұл неке Франция патшасы Франциск І мен папа Лео Х арасындағы Әулие Рим императоры Максимилиан I-ге қарсы одақ ретінде қиылған болатын. Франциск Екатеринаны француз сарайына алып, өзі тәрбиелегісі келді, Бірақ Лео Х қызды өзінің ағасының некеден тыс дүниеге келген баласына үйлендіргісі келген еді.
Осыдан кейін баланы өз қарамағына әжесі Альфонсина Орсини өмірінің соңына дейін алды. 1520 жылы Альфонсина қайтыс болып, Екатеринаны тәтесі Кларисса Строцци тәрбиелейді. Кларисса Строцци қызды туғанындай көріп, өз балаларымен бірге өсірді. Екатерина оларды туған бауырларындай көріп, өмір бойы жақсы көріп өтеді[2].
1521 жылы Лео Х қайтыс болғаннан кейін Медичилардың әулие тағындағы билігі жойылды. Бірақ кардинал Джулио де Медичи 1523 жылы папа Климент VII болып таққа отырды. 1527 жылы Медичилер тақтан таяды да Екатерина тұтқын болып қалады. Флоренцияны қайтаруға және жас герцогиняны құтқаруға көмектескені үшін Климент Карл V Габсбургты Қасиетті Рим императоры деп мойындауына тура келеді.
1529 жылы қазанда Карл V әскері Флоренцияны қоршауға алады. Қоршау кезінде Екатеринаны өлтіріп, қала қақпасына іліп қою немесе бордельге жіберіп, абыройын төгу керек деген ұрандар мен үндеулер айтылады. Флоренция әскері қоршауға қарсы тұра алғанымен, оба және аштықтың салдарынан 1530 жылы 12 тамызда қала берілуге мәжбүр болды.
Климент Екатеринаны Римде көзіне жас алып қарсы алып, бірден оған күйеу іздей бастады[2]. 1531 жылы Франциск І Екатерина мен оның екінші ұлы Генрихты қосуға ниетін білдірді. Климент бірден келісті, себебі бұл одақ оған өте тиімді болатын.
Неке тойы
өңдеу
14 жасында Екатерина Францияның ханзадасы Генрих де Валуаның қалындығы болды. Оның жасауы 130 000 дукаттан және Пиза, Ливорно, Пармадан тұратын ауқымды жерлерден құралды.
Екатерина өте әдемі болған жоқ. Болашақ патшайым Римге келгенде бір венециялық елші оны былай сиппатайды: «сары шашты,кішкене бойлы және арық, бірақ айқын көзқарасты», яғни Медичи әулетінің әдепкі белгілері. Сонда да Екатерина молшылыққа үйренген, талғамды патша сарайына әсер қалдыра алды. Оның патша сарайына келуі ақсүйектерді таңдандырды. 1533 жылы 28 қазанда Марсельде[3] өткен неке тойы үлкен оқиға болды, көптеген шашулармен есте қалды.
Қалған өмірі
өңдеу
Екатерина 1547 және 1559 жылдары аралығында патшайым атағын таққан. Өмір бойы Генрих Екатеринаны мемлекет істеріне жақындатпайтын. Патша үшін бірінші орында оның көңілдес әйелі Диана де Пуатье тұратын. Генрихтың өлімі он бес жасар Франциск II ханзаданың анасы ретінде Екатеринаға елді басқаруға құқық берді. 1560 жылы Франциск II қайтыс болғаннан кейін ол өзінің он жасар Карл IX баласының регенті атанды. 1574 жылы Карл да дүниеден озады. Бұдан кейін үшінші ұлы Генрих III-ге қамқор болып, оның орнына елді басқарды. Генрих III анасының өмірінің соңғы айларында ғана оның ықпалынан арыла алды.
Екатеринаның ұлдары азамат және діни соғыстары заманында билеген еді. Монархияның алдында қиын міндет тұрды. Ең алдымен Екатерина көтерілісшілердің талаптарын орындады, бірақ кейін оларға қарсы қатыгез саясат жүргізді. Содан соң патшайым бұл үшін айыпталған болатын. Себебі көбісінің ойы бойынша Варфоломей түнінде (24 тамыз 1572 жыл) Екатерина Медичидың бұйрығы бойынша бүкіл Францияда гугеноттар өлтірілген болатын.
Көптеген тарихшылар Екатерина жүргізген саясатын Валуа әулетін тақта сақтап қалу үшін жасалған жанкешті шаралар, ал оның билігін монархияны өркендету әрекеті деп санайды. Екатерина болмаса, оның ұлдары тақты ұстап қала алмас еді. Олардың билік кезеңі «Екатерина Медичидың заманы» деп аталып кетті. Биограф Марк Стрейдждің сөзі бойынша Екатерина XVI ғасырда Еуропадағы ең қуатты әйел болған.