Елетміш Білге қаған ескерткіші
Могон Шине Усудан шыққан Елетміш Білге қаған ескерткіші Яглакар әулетінен шыққан ең атақты ұйғыр қағанына арналған. Ол 1909 жылы Г.Расмстед басқарған фин экспедициясы жұмыстарының арқасында табылып, әлемнің көптеген тілдеріне аударылған.
Жазбаның мазмұнында түркілер мен ұйғырлардың бүкіл Орта Азияға үстемдік жүргізбекші болған шайқастары баяндалған. Елетміш Білге қағанының тоғыз-оғыз тайпасын біріктіруі үлкен ерлік болды. Онда ұйғыр әскерлерінің қытай көтерілісшілерін басып тастағаны және сол үшін қытай императоры оларды бағалы сыйлықтармен марапаттағаны суреттеледі.
Ішкі қақтығыстар ұйғыр қағандығының басты оқиғасына айналған еді. Оған рубасы Яглакар қағанның билігін бекітіп тағайындау себеп болды. 749 жылы қаған әскері Тай Білге-тұтұқтың басшылығымен 747 жылы басталған оғыздардың көтерілісін басты. Ал 754-755 жылдары байарку-чик-қырғыздар күйреді.
Елетміш Білге қаған ескерткіші – ең атақты ежелгі ұйғыр руналық жазбаларының туындысы.
Дереккөздер
өңдеу«Сен білесің бе?» энциклопедиясы./Құраст.: Қ.Ж. Райымбеков, Қ.Т. Байғабылова. – Алматы: «Аруна» баспасы. – 700 бет. ISBN 9965-26-407-4