Ербеңдеу

Сөз мағынасы— ербең қағу, ербең-ербең ету, шошаңдау. «Дәуғара жалаң бас, екі қолы ербеңдеп, бұларға қарай жүгіріп келеді екен» (О. Сәрсенбаев, Жалғыз күрке).

Түсіндірме сөздігімізде кездесетін «ербию» сөзінің де мағынасы «ербеңдеу» тұлғасымен сәйкес келеді. Сөз төркінін іздестіргенде еске алатын нәрсе — түсіндірме сөздіктерде берілген анықтамалар ішіндегі «шошаңдау», «селтеңдеу» сөздерінің мағынасы. Осы мағыналарды кеңірек түсіндірсек — «бір жерде байыз таппай, ұшып-қону». Кейбір түркі тілдерінде, одан әрі барсақ, моңғол тілінде қасиеті мен іс-әрекеті дәл осы мағынаға сәйкес жәндік атауын ұшыратамыз. Ол — көбелек. «Көбелекті» сағай тілінде «ербэң»; хакас тілінде «өрбекей»; моңғолша «эрвээхий» з.,; қалмақ тілінде «эрвәкә» тұлғаларында көрінеді. Адамда кездесетін «жеңілтектік», «шошаңдау» сияқты мінездер «өрбэң» (көбелек) атауымен байланысты туса керек. Алайда, көбелекке қойылған бұл атаудың (ербэң) өзі іс-қимылды ұғындыратын етістік тұлғадан шығуы да мүмкін. Өйткені моңғол тілінде «жалп ету», «жалпылдау» мағынасын «эрвэн» тұлғасы береді. Ертедегі түркі жазба ескерткіштерінде «ирви» тұлғасы — «сүйір құлақ» (ДТС,; 213), сондай-ақ якут тілінде — «эрбэй» сөзі — «жан-жаққа сорайып шығып тұру» іспеттес мағыналарды береді. Біздің ойымызша, бұл сөздер көбелек қаңатына ұқсатудан, бейнелеу нәтижесінен туған сияқты. Көрсетілген деректерге сүйене келіп, «ербеңдеу» етістігінің алғашқы төркіні түркі, моңғол тобындағы тілдер екен де, тұңғыш түбірі — эрвэн, мағынасы —«жалпылдау» деген қорытынды жасауға болатын тәрізді.