Еркін мағына

Еркін мағына — атауыш (тура) мағынадағы сөздердің басқа сөздермен тіркесімділігі кең болған жағдайда туатын мағынасы. Сөз тек атауыш (тура) мағынада қолданыла бермейді. Егер олай болса, сөз өзінің бастапқы атауыш мағынаны білдірумен ғана шектелер еді. Шын мәнінде, атаушы (тура) мағынадағы сөздер шындық өмірдегі заттар мен құбылыстарды білдіретін басқа көптеген сөздермен еркін қарым-қатынасқа түсіп, олармен тіркесіп отырады. Атауыш мағынадағы сөздердің мұндай қарым-қатынасы белгілі бір сөздермен ғана шектелмейді, әр түрлі сипаттағы сөздердің мол тобын қамтып, олармен тіркесімділігін арттырып отырады. Осылайша сөздің атауыш мағынасының еркіндік (еркін мағына екендігі) сипаты ашылып, қаншама еркін мағыналы тіркестер жасалады. Бұл тұрғыда еркін мағына байлаулы мағынаға қарама-қарсы қойылып қаралады. Мысалы, жас сын есімі жас адам, жас мал, жас ағаш, жас бала, жас иіс, жас ет т. б. үлкен сөзі үлкен үй, үлкен адам, үлкен бала, үлкен кітап, үлкен сөз, үлкен қылмыс, үлкен күнә т. б. тіркестерде еркін мағынада қолданылып тұр. Бірақ сөздердің тура мағынада басқа сөздермен қарым-қатынасқа түсу мүмкіндігі мол болғанымен, сөз кез келген сөзбен байланысқа түсе бермейді. Мысалы, жас сөзі жоғарыдағыдай сөздермен тіркесіп айтылғанымен, бас, көз, қарындаш, үстел, хабар, газет т. б. сөздермен тіркесе алмайды.