Ер Тоқымбет
«Ер Тоқымбет» – жыр.
Жыр оқиғасы жоқшылықпен өткен кедей жігіт Тоқымбеттің махаббат жолындағы ерлік күресін баяндауға құрылған. Сүйген қызымен қосылуды қалаған бас кейіпкер – өр рухты, жігерлі, қиыншылыққа төзе білген қайсар мінезді батыр, мерген, әнші, сері.[1] Осы қасиеттері оны өз мақсатына жеткізеді.
Дастанның бес нұсқасы бар. Адам аттарындағы өзгешелік болмаса, мазмұндары бірдей. Торғайлық халық ақыны Файзолла Сатыбалдыұлы ел аузынан естіп жазған «Тоқымбет» атты поэмада Тоқымбеттің Гүләйім деген бай қызына ғашық болып, өмірде болған адам, аға сұлтан Ерден батырдың олардың отау тігуіне қол ұшын беруі көркем суреттеледі. Файзолла ақынның осы поэмасының Жақып Ыбыраев ел аузынан жинаған нұсқасы толық та, Рақа Шәріпұлы жинаған нұсқасы толық емес. Екеуі де 11 буынды қара өлеңмен жазылған. Осы жырдың қарағандылық Асылбек Ахметов қара сөзбен баяндаған нұсқасы екі бөлімнен тұрады: 1-бөлімде Тоқымбеттің нағашысы Сүлеймен оқиғасы баяндалса, 2-бөлім бас кейіпкердің әңгімесі арқылы өрбиді. Халық ақыны Болман Қожабаев жырлаған осы дастанның 5-нұсқасы да толық. Жырдың барлық нұсқасы Алматы қаласындағы Орталық ғылыми кітапхана мен Әдебиет және өнер институтының Қолжазбалар қорларында сақтаулы.[2]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ “Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998. ISBN 5-89800-123-9
- ↑ “ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6
