Жайылым оты: Бір елдің өмір үшін күресі
«Жайылым оты: Бір елдің өмір үшін күресі» — 1925 жылы түсірілген АҚШ-тың дыбыссыз фильмі.
| Бір елдің өмір үшін күресі | |
| Grass: A Nation's Battle for Life | |
 | |
| Режиссёрі | |
|---|---|
| Продюсері |
Мериан Купер, Эрнест Шедсэк |
| Сценарийдің авторы | |
| Басты рөлдерде |
Мериан Купер, Эрнест Шедсэк, Маргарита Харрисон, Хайдар Хан |
| Кинокомпания | |
| Ұзақтығы |
71 мин |
| Мемлекет | |
| Тілі | |
| Шыққан жылы | |
Тарихы
өңдеу1925 жылы түсірілген дыбыссыз фильм. Көшпелілер өмірі жайлы түсірілген ең алғашқы Голливудтық фильм. Персияның (қазіргі Иран) жеріндегі Бақтияри тайпасының жайылым іздеп көшіп жүрген көшпелі өмірін баяндайды. Бұл фильм ең алғаш түсірілген этнографиялық сипаттағы фильмдердің бірі болып есептеледі.
Фильмді қоюшылар
өңдеуФильмнің сценариін жазғандар Ричард Карвер мен Терри Рамсайе. Фильмді түсірген режиссерлер Мериан К.Купер, Эрнест Б. Шутсак және документалист Маргарита Харрисон.
Фильмнің қысқа мазмұны
өңдеуБақтияри тайпасыменен бірге Ангора жерінен (қазіргі заманғы Анкара қаласы) бастап Иранның батысына, яғни қазіргі замағы Чехермахаль және Бахтиярия провинциясына, Хузистан провинциясының шығысына дейінгі жасаған саяхаты бейнеленеді. Олар осы тайпаның көсемі Хайдар ханмен бірге, оның саны 50 мыңға жуық тайпасымен, мал-жанымен бірге Карун өзеніне өткел салып, Загрос тауларының аса биік шыңы Зард Кухты асып түскені көрсетіледі. Саяхатты түсірген режиссерлер Купер, Шутсак және Харрисондар Бақтияри тайпасымен бірге көшіп қонып жүріп, осынау ауыр сапарды бастан өткерген алғашқы батыстықтар (американдықтар) еді.
Фильм көшпелі халықтардың өмірде қандай қиындықтармен бетпе-бет келетінін, Бақтияри тайпасының батылдығын, айла тапқыштығын көрсетуге арналған. Осы фильм арқылы Голливудта сол кездері не болып жатқанын аңғаруға болады. Мысалы ең тұңғыш этнографиялық фильм деп саналатын 1922 ж. түсірілген, режиссер Роберт Флаэртидің «Солтүстіктегі Нанук» фильмі өте табысты болған (Канаданың арктикалық жағында өмір сүрген Нануктардың өмірі жайлы фильм). Осыны ести салысымен Купер мен Шутсак сияқты батыл режиссерлердің нағыз шытырман оқиғалы саяхатты іздеп шыққаны белгілі ғой. «Нанук» фильміндегі тәрізді «Жайылым оты» фильмінің де сәдір мақсаты қатаң табиғи жағдайларда адамның өмір үшін күресін бейнелеу еді. Кинематографисттер «көне» адамдарды түсіргендей мақтанып қана қоймай, өздерін көшпенділерді тереңірек түсінетін, білімді шығыстанушы ретінде де көрсетіп Бақтияри дулат тайпасының өмірін қаз қалпында өзгертпей бере білген.
Кинематографисттер фильмде деректі түрде адамзаттың көне тарихына үңілуге тырысқаны байқалады. Фильм аудиторияға қазіргі заманғы мәдениет туралы емес, көне заманғы мәдениет туралы айтып жатқандай елестейді Тіпті шежірелік зерттеулер де жасалып, Бақтияри тайпасының 3000 жылдық арийлік көне тарихына көз жүгіртіледі, оларды «Ұмытылған халық» тәрізді сипаттауға тырысқан. Фильмде осынау бір анатолиялық және ирандық халықтың жыл сайын Иранның таулы-қыраттарымен көшіп қонуы, тайпаның өмір үшін күресі, Таурус тауларында спорт ермегі үшін емес күн көрісі үшін аң аулауы, жолдағы табиғи кедергілер – қарлы асулар мен ағыны зор өзендерді басып кешіп өтуі суреттеледі. Ағыны қатты өзеннен өткел жасап өту үшін ешкі терісінен жасалған салдарды пайдаланғаны, қарлы шыңдардан өту үшін жалаңаяқ із салып жүргендері көрермендерді таңқалдарады.
Қосымша
өңдеу1997 ж. «Жайылым оты» АҚШ-тың Ұлттық кинокартиналар реестрі тарапынан «тарихи- мәдени, эстетикалық маңызы бар» фильм ретінде таңдап алынып АҚШ Конгресінің кітапханасына тапсырылды. 2009 ж. болса Бахман Максудлу «Жайылым оты: тарихы» атты осы фильмнің түсірілу тарихын жайлы егжей тегжейлі баяндайтын, тарихи мәлеметтермен толықтырылған жаңа кітабын жарыққа шығарды.
Басқа түрлі қызықты деректер
өңдеуОсы фильм түсіріліп болған соң екі аптадан кейін Тегерандағы АҚШ-тың елшісі қастандықпен өлтіріліп кеткен. «Жайылым оты» және «Чанг» (1927ж.) фильмдерінің табысты болуынан кейін Мериан Купер Голливудтағы ең танымал режиссерге айналды. Осыдан соң карьерасы шарықтаған Мериан Купер Кинг-Конг (1933ж.) фильмін түсірді. Маргарита Харрисон шпион еді, американ әскери барлау қызметінің мүшесі, екі рет ЧК/КГБ тарапынан ұсталынған. Мериан Куперді де шпион болған деп айтады, ол сондай сезікті ретінде тұтқындалып, Лубянканың түрмесінде екі жыл жатқан.