Жалпақтостағанша шөлмасақ

Жалпақтостағанша шөлмасақ (ерінгүлділер тұқымдасы)

Жалпақтостағанша шөлмасақ-Қазақстанда өсетін осы туыстың 23 өкілінің ішіндегі ең көп тарағаны.Шөлді мекен ететіндігі туыстық атауынан көрінеді.Құмды,сазды,тастақты топырақта,Арал-Каспийден бастап,Зайсанның шөлдерінде,сонымен қатар аласа таулардың беткейлерінде Тарбағатайдан Қаратауға дейінгі аралықта өседі.Бұл көпжылдықтың жер үсті бөлігін қою жалбыраған түк басқан және тамыры шалқан тәрізді жуан.Сабағы жалғыз, кейде бірнешеу.Мықты,төрт қырлы,40 сантиметрге дейін биік,тіпті түбінен бастап жазыла бұтақтанған.Сабақ түбіндегі жапырақтар кең сағақты,тақталы жиегі жұмыр тісті дөңгеленген.Сабақ бойындағылары тең көлемінің кішілігімен ажыратылады.Гүлшоғыры-бірнеше бұралған жапырақтардан тұрады.Әрқайсысы лалагүлдер гүлжапырақтарымен қамтылған төрт-алты гүлден жиналған.Тостағанша үлкен,ұзындығы 3-4 сантиметр,жеміс салған мезгілде үлкейе түседі.Пішіні воронка тәрізді.Төменгі бөлігі түтікті,жоғарғы жағы шұңғыл кеңейіп кеткен.Кейде дөңгелек тәрізді желбір,күлтенің ұзындығы 4-5 сантиметр,желектері өсіңкі,пішіні қосерінге тән.Үстіңгі ерні сарғыштіпті ақ,астыңғы ерні ашық сары немесе қызғылт сары,ұш жағы үш бөлікке бөлінген.Аталықтардың саны 4,күлтенің түтігінен қылтиып шығады,әрең байқалады.Шөлмасақ сәуірдің соңынан шілденің басына дейін гүлдейді.Жемістері-төрт бөлікті құрғақ жаңғақтар,маусым-шілдеде піседі.Тұқымының құрамында қою май бар,гүлдеу мерзімі аяқталған соң құрғақ гүл шоқтарын жасауға пайдаланады.

Дереккөздер:Қазақстанның өсімдіктер энциклопедиясы.