Жанартау әрекет

Жанартау әрекет - магма балқымаларының немесе өте ыстық қатты кесектердің, сұйық лавалардың және газ бөлшектерінің планета бетінен көрініс беру процесі. Жанартау әрекет тек қана лавалардың төгілуімен немесе осы процеспен орайлас өрбитін қопарылыстармен сипатталады, қопарылыс барысында магма құрамындагы газдар және сол магма есебінен қалыптасқан кесектер мен күлдер ғаламат қарқынмен аспанға атылуы ықтимал.

Нақ осы жанартау өнімдерінің планета бетінен көрініс беру ерекшелігіне орай жанартау әрекеті төрт түрге бөлінеді. Олар — экструзивті, эффузивті, эксполозивті және эффузивті-эксполозивті (аралас) әрекеттер: экструзивті әрекет нәтижесінде өте тұтқыр лавалар жанартау көзелігінен сығымдала көтеріліп, байырғы кумбездерге ұқсас денелер түзеді; жанартаудың эффузивті әрекеті оның көмейінен көтерілген сұйық лава ағындарының лақылдай төгілуімен сипатталады; жанартаудың эксполозивті әрекеті жарылыстар мен қопарылыстардың кеңінен етек алуымен, сөйтіп ірілі-ұсақты кесектер мен күлдердің және жанартау газдарының аспанға атылуымен ерекшеленеді; эффузивті-эксполозивті (аралас) әрекет барысында лавалардың жайбарақат төгілуі және ірілі-ұсақты қопарылыстар бір-бірімен алмасып отырмақ.