Жапония императоры

Жапония императоры (жапон. 天皇 tennō, (арх. sumeragi); император, тікелей аударғанда «аспаннан келген билеуші» немесе «аспан билеушісі») — Жапонияның монархиялық атағы, мемлекеттің салтанатты басшысы. 2019 жылдан бері билік етуші император — Нарухито.

Джимму, Жапонияның алғашқы императоры

Император Нарухито

Тарихы

Жапон хронологиялары Нихон-сёки мен Кодзикиге сәйкес, бірінші император — Джимму, ол күн құдайы Аматэрасу мен Ятагарасу атты қарақұйрықтың көмегімен Жапон топаралын бағындырып, біздің эрамызға дейін 660 жылы оның алғашқы билеушісі болды. Шындығында, Ямато мемлекетінің тайпа билеушілері VI ғасырда ғана клан жетекшілері (uji) жиналыстарында биліктерін нығайта бастады және өздерін сумера-микото немесе сумера но микото деп атады, бұл тennō атағына тең болды.

Қытай хронологиялары Ва (倭) деп аталатын мемлекетте шамамен 100 патшалықты атайды. Бұл атау корей және қытай тарихында Жапонияның тарихи атауы ретінде қабылданды. V ғасырда бес жапон билеушісі қытай императорына салық жіберді.

Император Котоку (645–654) билік еткен кезеңде Тайка реформалары кезеңі басталды — бұл кезде қытай мәдениетіне ашылу болды, ол молынан пайдаланылды. Бұл кезеңнің көрінісі ретінде 645 жылдан бастап Нанива қаласында қытай үлгісінде императорлық сарайдың салынуы, сегіз министрліктің құрылуы, астана жерлерінің бөлінуі, буддизм мен қытай жазуының таралуы, сондай-ақ императорлық атаудың өзі болды.

Тенджи императорының арқасында, бұрын Naka no Ōe князі ретінде танымал, император мен жапон мемлекетінің позициясы нығайды, ал императорлар бірнеше онжылдықтардан кейін Хейджо-кё жаңадан салынған астанасынан елді басқарды. VII ғасырда, яғни империя кезеңінің басында, билеушіні «аспанның ұлы» (天子 tenshi немесе 天子様 tenshi-sama) деп атады, қазіргі таңда бұл да императорлық атақтың ресми түрі болып табылады. Жапон хронологияларының сенімсіздігін ескере отырып, Мэйдзи кезеңінен бастап археологтар Джимму императорының, соның ішінде, қабірін зерттеуді көздеді, алайда Орталық Императорлық агенттік (Kunai-chō) императорлардың рухтарына тыныштық қалдыру қажеттілігін алға тартып, оларға кедергі келтірді.

Тэнноизм

Тэнно (天皇) сөзі тэнноизм түсінігімен тығыз байланысты, бұл шинтоның бір түрі болып табылады, сонымен қатар kokutai shintō («мемлекеттік шинто») деп те аталады. Бұл идеология императорды құдай және Абсолюттің көрінісі ретінде қабылдауға негізделген. Император күн құдайы Аматэрасудың ұрпағы болып табылады, яғни Жапонияның жаратушы құдайларының мұрагері. Ерте замандарда император тек билеуші ғана емес, сондай-ақ халық пен құдайша арасындағы делдал болған дін қызметкері де болды. Тэнноизм конфуцийлік билеушіге адалдық идеясымен нығайтылды.

Бұл идеология Мэйдзи кезеңінде күшейіп, жапондарды басқа халықтарға қатысты артықшылыққа көтерді. 1889 жылы қабылданған конституцияның I тарауының 3-бабында: «Император киелі және қол сұғылмайтын» деген норманың енгізілуі бұл культтің әлемдік деңгейде ұлттықшылдық ретінде қарастырылып, басқа елдермен қабылданбауына себеп болды.

Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде жеңілістен кейін, 1946 жылдың 1 қаңтарында, Жаңа жылдық радио жоладуында, сол кездегі император Хирохито өз «құдайлығынан» бас тартып, жапондардың басқа халықтарға артықшылықтарын жоққа шығарды. Жаңа конституцияға сәйкес, император «халық бірлігінің символы» ретінде жарияланды.