Жасырын мойын тасбақалар

Жасырын мойын тасбақалар (лат. Cryptodira) — отрядына жататын тасбақалар. Мойынын “S” тәрізді етіп сауытының ішіне жиырып алады. Осыған байланысты олардың мойын омыртқаларының көлденең қанаттары жойылып кеткен, немесе нұсқасы ғана сақталған. Жамбас сүйектері дене сауытымен бірігіп кетпеген. Құрлықта тіршілік ететін түрлерінің арқа жағы дөңес болады. Тасбақалар жер шарыныӊ барлық ыстық және қоңыржай ендіктеріне тараған. Шамамен 150-дей түрі бар.

Жасырын мойын тасбақалар
Ғылыми топтастыруы
Әлемі: Эукариоттар Дүниесі: Жануарлар Жамағаты: Хордалылар Табы: Бауырымен жорғалаушылар Сабы: Тасбақалар Кіші сабы: Жасырын мойын тасбақалар
Екі-есімді атауы
(Cope, 1868)

Нағыз құрлықта тіршілік ететін түріне Орта Азия мен Қазақстанда кездесетін — дала тасбақасы (Теstudо һоrsfiеldі) жатады. Бұл тасбақа құмды және далалы, аласа таулы жерлерде және оазистерде кездеседі. Еркектері кішірек болады да ұрғашылары ірі, олардың сауытының ұзындығы 25 сантиметрге дейін жетеді. Тасбақалар қысқы ұйқыдан сәуір айының бас кезінде оянады. Ұрғашылары сәуір — мамыр айларында құмды шұқырлап 2-ден 5-ке дейін жұмыртқа салады да үстін құммен жауып тастайды. Жұмыртқаның дамуы 70—80 күнге созылады. Пайда болған жас тасбақалардың бірқатары осы орнында қалып қыстап шығады. Ересек тасбақалар шөлдегі өсімдіктер күйіп кетіп, қалыпты тіршілік етуіне мүмкіндік болмағандықтан маусым айында құмға еніп, қысқы ұйқыға кетеді. Көпшілік жағдайда жазғы ұйқы қысқы ұйқымен ұласып кетеді де құмды шөлдердегі тасбақалар 7-8 ай ұйықтайтын болады.

Батпақ тасбақасы (Еmуs orbicularis) ақпайтын, немесе жай ағатын суларда болады. Негізінен құрлықта тіршілік ететін омыртқасыздармен қоректенеді. Дем алуға ғана су жағалауларына шығады. Жұмыртқасын су жағалауларындағы құмға салады. Қысқы ұйқыға кетеді.

XIX ғасырда Үнді және Тынық мұхиттың аралдарында, әсіресе Галапагос аралында исполин тасбақалары тіршілік еткен.1835 жылы осы аралдарда болған кезінде Ч. Дарвин бұл тасбақаларды толық сипаттап жазған. Олар систематикалық жағынан құрлықта тіршілік ететін тасбақаларға (Теstudo) жақын болған. Көпшілікке белгілі піл тасбақасының (Теstudо plophantopus) ұзындығы 2 м болады да, салмағы 200 килограммға жетеді.