Жауырын ашу

Жауырын ашу — қазақтың әдеп-ғұрыпындағы қалыптасқан салт.

Жауырын ашу салтының қалыптасу тарихы

Малдың жауырын сүйегінің бітімі тектен-тек емес, оны жаратушы тылсым-сырларды білуге, не бір құпияны ашуға арналған "айна", киелі қасиетті сүйек санаған. Ұсақ малдың жауырын сүйегінің бітімі (қалақ үстіндегі қыр сүйектің имектеу немесе жазық болып келуі) қыстың қатты немесе жылы болатынын білдірген. Қыр сүйектің имегі саусаққа ілініп тұрар дәрежеде болса, алдағы қыстың суықтығын аңғартқан.

Жауырынның қасиетті сүйек екендігін балгерлер жоғары бағалаған. Халық арасында жауырын ашатын, тұқымында көріпкелдік қасиет бар сәбиді жауырынмен ауыздандыру салты сақталған. Қойдың отқа қақталған жауырын сүйегін сәбидік жөргегімен бірге бөлеп, кейін оны бала көрмейтін жерге сандықтың немесе әбдіренің түбіне сақтайды. Бала он төрт, он беске келгеннен кейін ғана, алғаш жауырынмен ауыздандырған, бойын таза ұстайтын, иманы аузындағы бәйбіше (ауылға сыйлы ана) ғана баланы бөлек бөлмеге апарып жауырынды көрсетеді. Алланың жауырыннан көрсеткен суретінен қорықпау керек екенін, оны көру қасиеті тек бір адамғы, әлгі балаға тән екенін айтады.

Аса қажет болған жағдайда ғана жауырынды алу керектігін, бала жауырын ұстарда жуынып-шайынып, бойымен таза ұстауға міндетті екенін ескертеді. Жауырынға қарап сөйлеу баланың ата-бабасынан қалған қасиет екенін, оғын ерекше ілтипатпен қарау керектігін баса айтады. Бала жігіт жасына толғанша оны жауырынға са жақындатпау жағын оның әке-шешесіне қатал тапсырады. Жауырыншылардың өтіп кеткен оқиғаны суреттеп айтып беруі, болашақты айнытпай болжауы жайындағы аңыз-әңгімелер халық арасында мол сақталған. Әсіресе, ертегілер мн батырлар туралы жырларда жауырыншы немесе құмалақшы жағымды кейіпкердің бірі болып жүреді. Әсіресе жауырын ашу - атадан балаға даритын сирек қасиет екенін мойындаған жөн.