Жетісу аяқтыбалығы

Жетісу аяқтыбалығы, жетісу бақатісі (лат. Ranodon sibiricus) — құйрықты қосмекенділер отряды бұрыштістілер тұқымдасына жататын өте сирек кездесетін түр.

Жетісу аяқтыбалығы
Амандық күйі
Жойылу қаупіндегілер
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Жануарлар Жамағаты: Хордалылар Табы: Қосмекенділер Сабы: Құйрықты қосмекенділер Тұқымдасы: Hynobiidae Тегі: Ranodon Түрі: R. sibiricus
Екі-есімді атауы
Ranodon sibiricus Kessler, 1866

Кесслер (Kessler) 1866 жылы ашқан. Таралу аймағы шағын, Қазақстанда Балықты, Ойсаз, Көктал, Қарасу, Қараарық, Арасан, Көксу және Борохудзир, т.б. өзендерінен табылған. Жоңғар Алатауының эндемигі.

Жетісу аяқтыбалығы ағыны қатты тау өзендерінде тіршілік етеді. Дене тұрқы 20 — 25 см. Басы жалпақ, тұмсығы доғал, дене ұзындығының жартысы құйрығының үлесіне тиеді. Құйрығының үстінде жал сияқты тері қатпары және бүйірінде 10 — 13 көлденең жолағы бар. Тістері, бақа сияқты үстіңгі жақ сүйегінде ғана болады. Алдыңғы аяғы 4, артқы аяғы — 5 бармақты. Қорегін кешке қарай немесе түнде іздеуге шығады. Жауын құрты, барылдауық қоңыз, қос қанаттылар және бүйірімен жүзушілермен қоректенеді. Қатпайтын су қоймаларында қыстап шығады. 4 — 5 жасында жыныстық жағынан жетіледі. Сырттай (денесінен тыс жерде) ұрықтанады. Аналығы 18 — 85-ке дейін уылдырық шашады, одан 20 — 25 күнде пайда болған дернәсілдері су түбінде қыстап шығып, келесі жылы ересек түріне айналады.

Жетісу аяқтыбалығы — Жетісу Алатауының (Жоңғар Алатауы) сирек кездесетін жәндігі. Таралу аймағының көпшілік бөлігі Қазақстанда, бірақ Қытайда да кездеседі. Су деңгейінің тұрақты болмауы, тау жоталарында малдың жайылуы және сулардың ластануы - оның санының азайып кетуінің негізгі себептері. Оны қорғаудың нақты жолы - Жоғарғы Көксу мерзімді қорығынан қандайда бір болмасын адам әрекетінен тысқары жерді бөліп, оны айрықша қорғау. Қолдан өсірудің белгілі тәсілдерін тәжрибе жүзінде іске асыру керек. Адамдардың іс-әрекетінің ықпалына сәйкес популяцияның өзгеруін қадағалауды онан әрі жалғастыру керек. Оның жылдан жылға санының азаюына байланысты қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.