Жолы болу

Қазіргі түсінік бойынша — сапарың оң болсын деген тілек мағынасын білдіретіні белгілі: «Жолаушылардың біреуі Дәмешті көріп, жолың болсын дегендей қолын бұлғайды» (3. Шашкин, Теміртау).

Ой елегінен өткізе, санаға салып саралай түссек, осы тіркестегі «жол» тұлғасының ертедегі мағынасы басқа болмады ма екен дегендейсің. Өйткені сапарға, жолға шығып бара жатқаны белгілі адамға, «жолың болсын» деген тура бата онша орынды көрінбейді. Жолы түсіп, жолы болғалы тұрған шақта дәл мұндай тілек олқы, сондықтан да бұл тіркестегі «жол» тура мағынасында болуы мүмкін емес.

Ой толқуын тұрақтандыру үшін басқа тіл деректерін қарастырғанда якут тілінен мынаны байқаймыз: дьол - бақыт, сәт, игілік. Якут тіліндегі —«дь», қазақ тілінде «ж» болатынын жоғарыда ескерткенбіз. Тіпті моңғол мен тунгус-маньчжур тобындағы тілдердің өзінен —«зол», «цол» сөздерінін, «бақыт», «сәт» мағыналарында да қолданылатыны көрінеді. Туыс тілдердің мына деректеріне табан тіресек, «жолы болу» тіркесіміздің ерте кездердегі мағынасы — «бақыты болу», «сәті болу» дегенді ұғындырса керек. Кейінгі дәуірлерде түркі тіліне тән «игілік», «сәт» мағынасындағы «жол» сөзін парсы тілінен енген «бақыт» сияқты сөздер ығыстырған деуге тура келеді.