Жүзім шаруашылығы
Жүзім шаруашылығы – ауыл шаруашылығының жүзім өсірумен айналысатын саласы.
Жүзім шаруашылығы халықты жас және кептірілген жүзіммен, шарап және консерві өнеркәсібін шикізатпен қамтамасыз етеді. Осыған байланысты Жүзім шарушылығының 4 өндірістік бағыты бар: асханалық Жүзім шаруашылығы - жергілікті тұтынуға, басқа жерлерге тасымалдауға және сақтауға арналған жүзім жемісін өсірумен айналысады; кептірілген жүзім өндірісін шикізатпен қамтамасыз ететін - Жүзім шаруашылығы мейізді, киш-мишті сұрыптарды өсіреді; шарап, шампан, коньяк өндіретін заттарды шикізатпен қамтамасыз ететін Жүзім шаруашылығы жүзімнің шараптық сұрыптарын өсіреді; Жүзім шаруашылығының төртінші бағыты шырын, сусын, тосап, маринад, т.б. алкогольсіз өнімдер өндіретін консерві өнеркәсібін шикізатпен қамтамасыз етеді. Қазақстанда жеміс-жүзім кеңшарлары 20 ғ-дың 20 – 30-жылдары құрыла бастады. Жүзімдіктер, негізінен, Оңтүстік Қазақстан, Алматы, Жамбыл облыстарында суармалы жерлерде орналасқан. 1941 жылы Қазақстандағы жүзімдіктер аумағы 1850 га болса, 1980 жылы 21 мың га-ға жетті (орташа өнімд. 81,1 ц/га). Жүзім сабақтарын қысқа қарай үсіктен сақтау үшін жылы жерлерде жабады, аязды жақтарда топыраққа көмеді;
Жүзімнің биологиялық ерекшеліктерін зерттеп, оны өсіру әдістерін, мол өнім алу жолдарын зерттейтін ғылым саласы. Ол бірнеше салаға бөлінеді: жалпы Жүзім шаруашылығы – жүзімнің биологиясын, экологиясын және агротехникасын зерттейді; жеке Жүзім шаруашылығы – әртүрлі өндірістік бағыттағы жүзімдіктер үшін әртүрлі топырақтық-климаттық жағдайларға арнап жүзім агротехникасын, сондай-ақ жылыжайда өсірілетін жүзім агротехникасын жасайды; ампелография жүзімнің түрлері мен сұрыптарын зерттейді; жүзім селекциясы жүзімнің жаңа сұрыптарын шығарумен айналысады. Жүзім шаруашылығы бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарын Қазақ жеміс-жидек және жүзім шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты жүргізеді. Институтта Р.Т. Технеряднованың жетекшілігімен Қазақстандағы жүзім генефондының негізін құратын жүзімнің 340 сұрпының үлгілері бар ампелографиялық коллекция жасалып, 30-ға жуық жүзімнің жаңа сұрыптары шығарылды (В.П. Понамарчук, Р.Т. Технеряднова, Л.И. Бекетаева, т.б.). Елімізде жүзімнің 28 сұрпы аудандастырылған (оның ішінде 12 сұрпы – асханалық, 2 сұрпы – әмбебап, 14 сұрпы – техникалық). Жалпы жүзімдіктер көлемінің 75%-ын тех. сұрыптар құрайды. Ең көп тараған сұрыптар: ркацители жүзімі, саперави жүзімі, рислинг жүзімі, т.б.[1]
Иелі жер - киелі
өңдеу
Жүзiмдi баптау және қайта өңдеу - жұмысшылар мен мамандардың арнайы бiлiмiн, тәжiрибесiн және кәсiби дағдысын қажет ететiн күрделi, еңбек көп жұмсалатын технологиялық үдеріс. «Сарыағаш жер сыйы» ЖШС-де Франциядан 17 мыңға тарта аласа сұрыпты көшеттер алынған. Бұл егістіктің жалпы көлемі 54 гектарға созылып жатыр. Осы егістікте жұмыс істеудің өзі оңай шару емес. Көшеттерді отырғызу, оларды күтіп баптау, өнімін алу өте күрделі әрі жауапты жұмыс. Оның үстіне бұл біздің елдегі дәстүрлі ағаштан өнім алу емес, бұның ерекшелігі сонда, қортық ағаштар деп аталуында. Олардың бойының ұзындығы ары кетсе 2-2.5 метрге ғана жетеді. Түркістан облысында жүзім шаруашылығы жақсы жолға қойылған. Оңтүстік өңірінің тұрғындары бау-бақшаны кеңейтіп, жүзімдікті молайтумен айналысады. 2013 жылдың басында жаңа тұқымдық өнімдер алынған. 2013 жылы жүзім шаруашылығын нығайту мақсатында үкіметтен 513 млн. теңге мемлекттік субсидия алынып отыр. Жеке шаруашылық серіктестігі 545 гектар жүзім мен 115 гектар көшет ағаштарын отырғызды. Бұл аймақтa тек жүзім, алма ғана емес алша, лимон, анар, банан, киви және т.б. өнімдерін өндіруге де жол ашқан. Оның үстіне осы аймақтың ауа райы өте қолайлы, халқы еңбекқор. Бау-бақша мен жүзім шаруашылығының көбейе түсуі нарықта витаминдік өнімнің сұранысының артуына, сондай-ақ отандық шырын, шараптың өнделуіне де көп мүмкіндік ашып отыр.[2]