Жұбан күмбезі
Жұбан күмбезі – Атырау облысындағы республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізіміне енген сәулет өнері ескерткіші.
| Жұбан кесенесі | |
 | |
| Жалпы мәлімет | |
|---|---|
| Статусы |
Атырау облысының республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші |
| Түрі |
киелі нысан |
| Сәулет стилі |
қала құрылысы және сәулет |
| Орналасуы |
Атырау облысы, Жылыой ауданы |
| Мекен жайы |
Құлсары қаласынан солтүстікке қарай 90 км |
| Жөнделген уақыты |
1985 жыл |
| Биіктігі | |
| Биіктігі |
9,95 м |
| Төбесі |
күмбезді |
| Картада орналасуы | |
|
| |
Координаттар: 47°24′08″ с. е. 54°47′34″ ш. б. / 47.40222° с. е. 54.79278° ш. б. (G) (O) (Я)
Орналасқан жері
өңдеуАтырау облысы, Жылыой ауданы Құлсары қаласынан солтүстікке қарай 90 км жерде, Жем өзенінің солтүстігінде биік төбе басында орналасқан.
Кезеңі, авторлары
өңдеуКүмбез 1880-1898 жылдары салынған, шеберлер – Шанен Бекбаев, ағайынды Ұңғалбай, Мұңалбай, Өмірбай, Итбай, Иманбай Қаражүсіповтер тұрғызған.
Тарихи деректер мен аңыздар
өңдеуКесене осы аймақта танымал молда Жұбанға арнап тұрғызылған. Сақталып қалған кішігірім мәліметтер бойынша, Жұбан адай руынан шығып, аймақтағы ең бай адамдардың бірі болған. Жұбан кесенесінің құрылысы аңыздармен оралған. Солардың бірі бойынша, өзінің әлсіздігі мен қайтарымсыз өлімі жақындағанын сезіп, ең әдемі және берік кесене тұрғызу үшін өңірдің ең үздік шеберін шақыртқан. Жұбан адамдардың есінде мәңгілік қалуды қалаған екен, ал оның қабірі осы жерлердің өзіндік символы болады деп сенген.
Шебер Қаражүсіповтер өз істерінің ең үздігі деп танылып, Жұбанға берген уәделерін орындайды. Маңғыстауда әдемілігі мен беріктігі бойынша бұл кесенеге тең келер жерлеу ғимараттары жоқ.
Аңыздың тағы бір нұсқасы бойынша кесенені тұрғызған шебер - сәулетші Нұғман. Бұл сәулетшінің кім екені туралы толық ақпарат жоқ, алайда оның еңбегі сол заманғы есеп бойыша өте жоғары бағаланған: 20 мың рубль, 10 жылқы, 122 қой, бір пұт шәй және 15 пұт қант.
1985 жылы Жұбан кесенесі атыраулық мамандардың күшімен толығымен қалпына келтірілді. Ғимараттың алғашқы бояуын қалпына келтіру сәтсіздікке ұшырады, себебі бұрынғы маңғыстаулық шеберлердің сыры жоғалтылған. Аз уақыт ішінде барлық дерлік жаңа бояулар бұзылып кетті, ал тұпнұсқалық безендіру сол баяғыдай жарқын және қанық күйінде сақталған.
Кесене сипаты
өңдеуКесене – әдеттегі «маңғыстаулық» стильде орындалған ерекше көрікті ғимарат. Бұл – 20 м-лік жазық биікте орналасқан әктастан жасалған бір камералы күмбезді құрылыс (5,85x6,75 м). Кіреберіс оңтүстікке қарап тұр. Кесене биіктігі - 9,95 метр. Құрылыс шеге, ағаш пайдаланылмай, тек сол маңайдағы таулы жерден алынған ұлутастардан салынған. Дулыға пішінді әдемі күмбезі биік барабанға (мойындық) орнатылған. Іші-сырты қазақ халқының ұлттық ою-өрнектерімен әшекейленген, ұлутастар бір-біріне бұралып біріктірілген. Ескерткіш композициялық екі бөлімнен тұрады - шаршы тәріздес алып негіз және оның үстіне салынған дулыға тәріздес күмбезді барабан. Барлық төрт қабырғаның жоғарғы жағы жалпақ рельефті ою-өрнектермен безендірілген. Жерлеу камерасында бес жерлеу орны сақталған, соның ішінде Жұбан қабіріне қойылған құлпытас бар.[1]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9