Жұлдыздардың спектрлік жіктелуі

Жұлдыздардың спектрлік жіктелуі — спектріндегі айырмашылықтары бойынша анықталған жұлдыздар жіктелуі.

19-шы ғасырдың 2-ші жартысында жұлдыздарға жасалған спектрлік жіктелулерінің ішіндегі ең сйтті шыққаны - Гарвард жіктелуі. Оны 19 және 20 ғасырларды америкалық астроном Э.Кеннон жасаған. Бұл жіктелудің негізіне атлмдық спектрлік сызықтардың немесе молекулалық жолақтардың интенсивтігі алынған. Мұнда жұлдыздардың үздіксіз спектіріндегі энергияның таралуы ескеріледі. Жұлдыздардың спектріндегі ерекшіліктер негізінен олардың беттерінің температурасымен анықталады. Әр түрлі жұлдыздардың жарқырауы мен спектрлік кластары арасында (немесе бетінің температурасы), Герцшпрунг — Рассел диаграммасында көрсетілгендей белгілі бір тәуелдік байқалады.

Жұлдыздардың спектрлік жіктелуі әріптермен белгіленіп, температураның кемуіне қарай мына тәртіпте орналастырылады:

Гарвард жұлдыздардың спектрлік жіктелуі

Класс	Температура, K	Негізгі түсі	Көзге көрінетін түсі	Масса, M☉	Радиус, R☉	Жарқырауы, L☉	Сутегі сызықтары	Негізгі тізбектегі үлесі, %	Ақ ергежейлідегі үлесі , %	Алыптардың үлесі, %
O	30 000—60 000	көк	көк	60	15	1 400 000	әлсіз интенсивті	~0,00003034	-	-
B	10 000—30 000	ақшыл-көк	ақшыл-көк және ақ	18	7	20 000	орташа интенсивті	0,1214	21,8750	-
A	7500—10 000	ақ	ақ	3,1	2,1	80	өте интенсивті	0,6068	34,7222	-
F	6000—7500	сарғылт-ақ	ақ	1,7	1,3	6	орташа интенсивті	3,03398	17,3611	7,8740
G	5000—6000	сары	сары	1,1	1,1	1,2	әлсіз интенсивті	7,6456	17,3611	25,1969
K	3500—5000	қызғылт	сары-қызғылт	0,8	0,9	0,4	өте әлсіз интенсивті	12,1359	8,6806	62,9921
M	2000—3500	қызыл	қызғылт-қызыл	0,3	0,4	0,04	өте әлсіз интенсивті	76,4563	-	3,9370

Жұлдыздар бір кластан екінші класқа үнемі ауысып отырады. Спектрлік кластардың ішінде ондық бөліктер де болад, мысалы, В0, В1, В2,..., В9, А0.... Барлық жұлдыздардың 99 %-ы В-М спетрлік кластарына жатады, O, R, N, S класындағы жұлдыздар сирек кездеседі.

O-класы

O-класы (t ≈ 40 000 °C - 25 000°С). Бұл класқа спектірінің ультракүлгін бөлігі күшті дамыған өте ыстық жұлдыздар жатады. Бұл жұлдыздардың спектрі, негізінен иондалған гелий сызықтарынан тұрады. Бейтарап гелийдің, бірнеше рет иондалған азоттың, көміртектің, кремнийдің сызықтары да көрінеді.

В-класы

В-класы (t ≈ 25 000 °C - 12 000°С). Бұл класқа жататын жұлдыздардың спектрлерінде бейтарап гелийдің, иондалған оттектің және азоттың сызықтары кездеседі.

А-класы

А-класы (t ≈ 11 500 °C - 7 700°С). Спектрлерінде Бальмер сериясына жататын сутек сызықтары көп кездеседі.

Ғ-класы

Ғ-класы (t ≈ 7 600 °C - 6 100°С). Спектрлердегі сутек сызықтары өте интенсивті болады, бірақ оның құрамында иондалған металдар мен бейтарап металдардың көптеген сызықтары байқалады. Иондалған кальцийдің Н және К сызықтары өте интенсивті болады.

G-класы

G-класы (t ≈ 6 000 °C - 5 000°С). Металдардың күшті спектрлік сызықтарының ішінде сутек сызықтарыайрықша көзге түспейді. Н және К сызықтары өте интенсивті болады. Күн G 3 класына жатады.

K-класы

K-класы (t ≈ 4 900 °C - 3 700°С). Н және К сызықтары, толқын ұзындығы 4227 Å сызық және G жолағы өте күшті дамыған сызық.

M-класы

M-класы (t ≈ 3 600 °C - 2 600°С). Бұл класқа жолақ сызықтары бар қызыл жұлдыздар жатады. Әсіресе, титан тотығы жолақтары ерекше көзге түсіп тұрады.

R-класы

R-класы (t ≈ 5 000 °C - 4 000°С). Бұл кластың спектрлері көп жағынан G 5 - К 5 спектрлеріне ұқсас.

N-класы

N-класы (t ≈ 3 000 °C - 2 000°С). С₂ және CN спектрінің қызыл жағы шектелген жолақтарын жұту күшейе түсетіні байқалады.

S-класы

S-класы (t ≈ 3 000 °C - 2 000°С). Бұл кластың жұлдыздары М және N кластарының жұлдыздарына ұқсас келеді.

Жұлдыздардың спектрлік жіктелуі жиі өзгереді. Жұлдыздардың спектрлері спектрофотометрлік әдістерінің көмегімен анықталады.