Загава
Загава (кебади, мерида, өз атауы: бэри) — Судан мен Чад территориясындағы Ховар өзенінің алабында тұратын халық (барлығы 40 мыңға жуық адам).[1] Чадта – 30 мың адам, Судан – 10 мың адам тұрады.[2]
| Загава | |
| бэри | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
40 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Чад |
30 000 |
 Судан |
10 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
Тілі
өңдеуЗагава тілі (бери, бэри-аа, зорхау, зегау, мерида, кебади) нил-сахар макросемьясына, сахар отбасына жатады. Оның берти, бидеят сияқты бірнеше диалектілері бар. Араб тілі де қолданылады.[3]
Діні
өңдеуИслам Канем-Борноның мемлекеттік діні болды, бірақ бүгінде загаваның бір бөлігі ғана сүнниттік мұсылмандар (көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанушылар). Тотемизм, ата-баба культі және табиғат күштері кең таралған.[4]
Кәсібі
өңдеуДәстүрлі шаруашылығы – көшпелі мал шаруашылығы (түйе шаруашылығы), Загаваның бір бөлігінде отырықшы суармалы егіншілікпен (арпа, бидай, көкөністер), құрма өсірумен ұштастырылған шалғайдағы мал шаруашылығы (қой, ешкі, есек). Көшпелі топтарда түйе бағу еркек кәсібі болып табылады. Жайылымдық және ауылшаруашылығы негізінен әйелдер кәсіпі болып табылады, дегенмен ерлер де жер өңдеуге қатысады. Дәстүрлі қолөнер: былғары (былғарыдан жасалған сөмкелер), кілем тоқу, өру, мыс пен күмістен зергерлік бұйымдар жасау.[5]
Өмір салты
өңдеуКөшпелілердің қоғамдық ұйымы рулық, құрылымы патриархалдық-генеологиялық байланыстарға негізделген. Отырықшы халықтардың ішінде рулық құрылым негізіндегі аумақтық, әлеуметтік туыстық, көршілік байланыстар басым. Халық ауыз әдебиеті дамыған: этногенетикалық мифтер, алғашқы қоныстанушылар туралы аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер, би, ән мен күй.
Көшпелілердің баспанасы – пальма жапырақтары немесе тері жамылғыларымен жабылған, қаңқасы ағаш сырықтары бар дөңгелек лашық, едені терілермен жабылған. Отырықшы шаруалардың баспанасы төртбұрышты, қабырғалары қыш кірпіштен қаланған, төбесі тегіс, балшық.
Дәстүрлі киімдері мақтадан тігілген - кең жеңі бар ұзын кең көйлек (ерлер), ұзын кең көйлектер және орамал (әйелдер).
Көшпелі загаваның негізгі тағамы - өсімдік заттары қосылған ашытылған сүт, ал отырықшы загавада дәмдеуіштер, көкөністер, құрма және сүт қосылған ботқа.[6]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Значение слова загава https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B7%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B2%D0%B0
- ↑ ИЛЛЮСТРИРОВАННЫЙ ЭНЦИКЛОПЕДИЧЕСКИЙ СЛОВАРЬ https://sanstv.ru/dict/%D0%B7%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B2%D0%B0
- ↑ Загава https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/494704
- ↑ Загава https://hleb-produkt.ru/stati/15484-zagava.html
- ↑ Народы и культуры З https://travel-journal.ru/ethno/36/280/(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ народы мира / Загава http://www.etnolog.ru/people.php?id=ZAGA