Зиткала-Ша

Зиткала-Ша (лакота: Қызыл Құс, негізгі есімі Гертруда Симмонс Боннин, 22 ақпан 1876 — 26 қаңтар 1938) — янктон-сиу тайпасынан шыққан американдық үнді жазушысы. Солтүстік американың үнді фольклорын алғашқы жинаушылардың бірі, негізгі туындылары «Сказания американских индейцев» и «Старые индейские легенды».

Ерте жылдары

Гертруда Кезебир. Зиткала-Ша со скрипкой, 1898 ж.

Зиткала-Ша Оңтүстік Дакотадағы Янктон резервациясында туған. Ол туған жылы Литтл-Бигхорн түбінде шайқас жүріп, американ әскерлері біріккен үнді тайпаларына жеңіліс тапқан болатын. Зиткала-Ша янктон-сиу тайпасынан шыққан Эллен Симмонстың (үнділік аты Tate Iyohiwin, «Достигающая ветра» деген мағына береді) үшінші баласы болған. Әкесі Фелкер деген ақ нәсілді адам болған, ол қызы туылмай жатып резервациядан кетіп қалған. Гертруда өгей әкесі Джон Хэйстинг Симмонстың тегін алған. Эллен қызының атын Гертруда (Герти) деп қойғанына қарамастан ол Миссури өзені бойында типиде, сиу дәстүрімен тәрбиеленген. Нәтижесінде ол өзі жайлы Сидящий Быктың шөбересі екенін, өзінің мәдени-этникалық тамырын атап айтатын болған.

Шығармашылығы

Гертруда Кезебир. Зиткала-Ша, читающая у окна.

Индейский вождь. Иллюстрация Э. Де Коры к изданию «Старых индейских легенд» 1901 ж.

Гертруда «Зиткала-Ша» деген әдеби лақап атын 1900 жылы The Atlantic Monthly басылып шыққан Sketches-те («Записки») шығарып алған. Бірақ келесі шығармаларына екі атын да қолданған. The Atlantic Monthly-ға Зиткалы-Шаның үш өмірбаяндық суреттемесін жариялаған: «Воспоминания об индейском детстве», «Школьные годы индейской девочки» және «Индейская учительница среди индейцев».

Азаматтық белсенділігі

1900 жылы Зиткала-Ша Harper's Bazaar журналының «Люди, которые нас заинтересовали» тізіміне енген. Келесі жылдары Американ үндістері қоғамының болашақ негізін салушы, явапаи тайпасынан шыққан Карлос Монтесумамен хат алысып отырған. Алайда 1902 жылдың 10 мамырында үндістер мәселесінің бюро қызметкері, өзінің жерлесі Рэймонд Тэйлсфэйс Боннинге тұрмысқа шығады. Бір жылдан кейін олар ұлды болады. Бірінші дүниежүзі соғысына дейін Зиткала-Ша отбасымен бірге Ютадағы Уинта және Оурэй резервацияларында тұрған. 1914 жылы ол үндістердің құқығын қорғаған белсенділердің бірі болған. 1916 жылы Зиткала-Ша Американ үндістері қоғамының хатшы қазынашысы болып, сол кезде Вашингтонға көшіп барады. 1920 Қоғам таратылғаннан кейін ол халықаралық әйелдер федерациясы клубымен жұмыс істей бастайды. 1918 жылдың күзінде American Indian Magazine журналының бас редакторы болған.

Сілтемелер

• «Иктоми и койот» («Старые индейские легенды»)(қолжетпейтін сілтеме)