Иба

Иба (психология) - адамның мінезінің әдеп сақтап, әзет етуін, ұялу сезімін білдіретін ұнамды әрі жағымды қасиетін білдіретін ерекшілігі. Ибалы мінез көрсететін адамды халық үнемі сыйлап, құрмет тұтады. Өзгелерге үлгі-өнеге болатын адамдар. "Алғашқы кезде Роза менен иба қылып жүрді (Иманжанов). Ибалы мінез көрінісі кім-кімнің де болса да ақыл-ойы мен әдептілігін, білімділігі мен парасаттылығын, тәрбиелігі мен өнегелілігін, көрсететін қылығы болып табылады. Көпшілік аарсында әдеп сақтап, ар-ұятын сақтайтынжастрады халқымыз құрмет тұтып, оның әрбір іс-әрекетін, жүріс-тұрысындағы қимыл-қозғалысын, сойлеген сөзін, адамдар мен қарым-қатынас жасауын үлгі тұтып, өзгелерге тағылым етіп отырған. Ізеттілік, әдептілік пен сыпайлылық кімнің болса да жеке басын, адами қасиетін асырып ондайларды өскелең ұрпаққа үлгі берерлік тұлға деп санаған". "Күліп кісі бетінен қарап көрмеген, ибалы, атақты асыл Қамарымыз жоқ жерден жалаға ұшырғанына қайғыра-қайғыра құр шыбын жаны бар еді (Торайғыров)". "Ғайшанынң апасы бір-біріне айта алмай, ибалық қылып отырған сөзі болса, сөйлесін деп, екеуін оңаша тастап, ауыз үйге шығып тұрды (С. Көбеев)". Ибалық көрсету, мінез-құлықтың ұнамсыз қасиетіне қарама-қарсы сипат болып табылады да, адамның өз басына тән қылығын неғұрлым сыйласымды өнегелік пен әдептілік көрсеті қажеттілігін дамытуға баса мән береді.