Икигаи
Икигаи (生き甲斐, [ikiɡai]) дегеніміз "адам болу негізі" туралы Жапондық ереже. Икигаи сөзі бір адамның өмір құнының қайда жатқанын, немесе оның өмірін бағалы ететін мақсатқа сай таңдау жасауын білдіреді.[1][2] Сөзді Қазақшаға тіке аударғанда "өмір сүруіңнің мақсаты", немесе "тәңертең оянып, орыннан тұруыңның түп себебі" болып шығады. Әрбір тұлғаның икигаиы өзіне жеке және арнайы болып келеді, ол әркімнің жеке өміріндегі құндылығы мен сенімін негіз етеді. Ол тұлғаның ішкі өздік болмысын әйгілеп, соған адал түрде іс жасап, кәсіп таңдауын көрсетеді. Әр адам өз ішкі өздік болмысына сай келетін өмір сүріп, өзі қызығатын іспен/кәсіппен шұғылданғанда, оған өте жайлы сана күйі қалыптасып, бәрі жеңіл әр жағымды болады. Өзі ұнатқан іс болғандықтан адамда шаршау, жалығу, агрессия, стресс секілді жағымсыз сезімдер сирек болады. Адам өзінің неге қызығатынын білу үшін ізденісті бастан кешіруге тиіс, әсіресе жас кезінен бастап адамның шындап неге қызығатынын іздеуге тәрбиелеп, тауып алуына көмектесудің маңызы ерекше. Адамның жеке өз икигаиі ешқашан адамды мәжбүрлемейді, ол әрқашан адамды шабыттандырып, жүрек тереңінен махаббатын оятып, бар қабілетін алып шығып белсенді кірісуге, әрқашан көңілді жүруге жетелейді, сөйтіп тұлға өз өміріне қанағаттана алады, өз өмірінің мәнін терең түйсіне алады. Енді оны ештеңе алаңдатпайды, ол үшін өз өмірінің мәні оның өз іс-әрекетінде жатады.[1] Негізі еңбекқорлық дәл осы ережеге негізделгенде ғана өмір адам үшін кісен емес, бақыт майданы болады.
Dan Buettnerдің айтуынша төрт нәрсе маңызды: сенің құндылықтар жүйең, өзің қалайтын іс, өзің тамаша орындайтын іс, дүниенің сенен нені қалауы. Осы төртеуінің бірлігі икигаи есептеледі. Құндылықтар жүйең бейне сенің өміріңнің көкжиегі, ол арқылы сен көз алдағы нәрселердің шектемесінен шығып, алысқа, ұзақ болашаққа беттей аласың, "мен кіммін және кім болуға тиіспін" дегенді анықтай аласың. Ал, қалайтын ісің және сен тамаша орындайтын ісің сенің сол құндылықтарды іске асыратын ұрымтал мүмкіндіктерің есептеледі. Ал, өмір мақсатының болмауы, не жоғалуы, ісіңнің көңілің мен қалауыңа сай келмеуі өміріңнің өзіңе жағымсыз болуын туғызатын басты себеп есептеледі.
“Сенің икигаиың сен тамаша орындай алатын және сен сүйетін істің арасында жатыр,” дейді Hector Garcia, өзінің бірігіп жазған "Икигаи: жапондықтардың ұзақ және бақытты өмірінің құпиясы" атты еңбегінде. Ол былай дейді: “бейне кей адамдар зат пен ақшаға құмар болғаны секілді, басқа бір адамдар ақша мен атақ қуалаған өмірге қанағаттанбайды, материалдық байлықтан биігірек құндылықтарға талпынады. Әртүрлі аталып келсе де, дәл осы талпыныс өмір мағынасының өзегін құрайды.”
Ежелгі Қытай ойшылы Конфуцийдің "Егер өзің ұнатқан істі істер болсаң, ешқашан жұмыс істемес едің" деген қанатты сөзі әр адамды оның ісімен бірлікке келтіретін икигаиы бар екенін білдіреді.
Жалпы түсінік
өңдеу
Икигаи сөзі екі жапон сөзінен біріккен: Ики (生き) мағынасы "өмір, тіршілік, ғұмыр" болса, ал Каи (甲斐) мағынасы "әсері", "нәтижесі", "жемісі", "қадірі", "қажеті", "қолданысы", "пайдасы", "өнімі" дегенді білдіреді, ол әдетте "Гаи" деп оқылады. Бұл екі сөз бірігіп "тірі болудың негізі", "өмірдің мәнділігі", "өмірді не (нәрсе, іс) бағалы етеді?", "болмыстың мәні қайда" деген секілді мағыналарды білдіреді.[3]
Жүз жасағандар өте көп шыққан Окинауа (Okinawa) мәдениетінде, икигаи "тәңертең орнынан тұрудың себебі" деген сөз болып, өмірді көңілді ету жолын көрсетеді. Бір реткі TED баяндамасында, National Geographic хабаршысы Dan Buettner икигаиды жапондықтардың ұзақ өмір сүруінің негізгі себебі деп есептеді.[4]
Dan Buettner өз кітабының көп тұсында ұзақ жасайтын Окинауа халқы туралы пайымдаған. Ол икигаиды жапон жұртының ешқашан зейнетке шығуды қаламау, өз кәсібін шын сүю және әрқашан көңілді жалғастыру философиясы деп түсіндірді. Әсіресе Моаи (Moai) делінетін жақын достардың өзара байланысы Окинауа халқының ұзақ жасауының тағы бір маңызды себебі есептеледі.[5]
Икигаи мәлім бір жеке адамның өмірін ол сүйетін құндылыққа жетелеп, оны өмірін бағалы ететін іске белсенді түрде көңілді кірісуін көрсетеді. Бұл сөз сондай-ақ тұлғаның өз өмірін құнды деп сезінуінің саналылық алғышартын, рухани арғы қайнарын да көрсетеді. Ол адамның физикалық/финанстық жағдайына қаратылмайды.[6] Secondly, the word is used to refer to mental and spiritual circumstances under which individuals feel that their lives are valuable. It's not linked to one's financial status[6]. Тіпті тұлғаның қазіргі жағдайы қиыншылықта және қараңғыда болған күнде де, санасында ұлы мұраты болса, ол икигаиды сезіне алады. Адамға өмір мақсаты - икигаиды сезіндіретін нәрсе бір адамның өзін мәжбүрлеп істеген ісі емес, қайта өз қалауымен табиғи, еркін таңдап, өзі ұнатқан іспен шұғылдануы.
"Икигаи: Мендік мүмкіндіктің табысты нәтиже беруіне жол ашу процессі" (Ikigai — jibun no kanosei, kaikasaseru katei) деген мақаласында, Kobayashi Tsukasa былай деген болатын: "адам кемелденген кезінде, түрлі аңсарлары қанағаттанады, махаббаты мен бақыты толысады, өмір құнына деген түйсігі бойынша басқалармен араласады, ол өзін іске асыруға шындап кіріскен кезде нағыз икигаиын сезінетін болады."[7][8]
Саулыққа әсері
өңдеу.jpg)
Икигайды сезініп, өзі қалайтын іспен көңілді шұылданудың шындап келгенде талай ауруға ем екені анықталу үстінде. Икигаиды сезіну, немесе өзі қалайтын іспен көңілді шұғылдану адамның алдыңғы миының функциясын айтарлықтай жақсартатыны байқалған екен.[9] Статистикалық бақылаулар бойынша, икигаи адамның стрессін төмендетеді, жалпы ағызаның саулығы мен сергектегін сезінуге мүмкіндік береді. Икигаиды сезбеген адамдарда жүрек-қантамыр аурулары көбірек байқалады екен.[10][11]
Өмірдің мән-маңызы сезімі - икигаиды сезіну допамин, серотонин және β-эндорфин сияқты нейротрансмиттерлердің секрециясын өзара балансқа ие етеді екен. Сондай-ақ ол жапон халықтарында көп кездесетін ұзақ өмір сүруге тіке әсері бары көп айтылуда.[9] Some studies demonstrate that a sense of purpose (goal) in life/ikigai is negatively correlated with a need for approval from others and anxiety[9]. Studies also found that ikigai is associated with longevity among Japanese people[11]
Икигаи - адамды өзі қалайтын іспен шұғылдандыратын жол болғандықтан, ол шығармашылыққа, жасампаздыққа жол ашады, сөйтіп қоғамға, әлемге үлес қосқан адамдар көбейеді. Адам икигаи себебінен өз тар шанағынан шығып, өмірдің мәнімен тұтасып, іске белсене кірісіп, үлкен істерді табанды түрде тындыратын болады. Сондықтан да шығыстық өркениетке тән болса да, соғыстық зобалаңды тез жеңіп, жапон халқы тез өркендеп, әлемдік экономика мен ғылым-техника жаңалығының көш бастаушыларының бірі бола алды. Бұл да олардың Икигаи ережесінің игілігі екені анық.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ a b Nakanishi, N (1999-05-01). "'Ikigai' in older Japanese people" (in en). Age and Ageing 28 (3): 323–324. doi:10.1093/ageing/28.3.323. ISSN 1468-2834. https://doi.org/10.1093/ageing/28.3.323.
- ↑ The Japanese Concept ‘Ikigai’ is a Formula for Happiness and Meaning, Better Humans (30 қараша 2017).
- ↑ Watanabe Toshirō (渡邊敏郎), Edmund R. Skrzypczak, and Paul Snowden, eds. (2003), Kenkyūsha's New Japanese-English Dictionary (新和英大辞典), 5th edition, Kenkyusha, pp. 127, 459, 130. In the game go, iki especially means "alive" (able to remain on the board indefinitely): "in go normally a situation in which a connected group of stones of any size contains at least two independent liberties [me] and so cannot be captured by an opponent".
- ↑ https://www.ted.com/talks/dan_buettner_how_to_live_to_be_100?language=en
- ↑ Ikigai: The Japanese Secret to a Long and Happy Life — Penguin Books, 2017. — ISBN 978-0143130727.
- ↑ a b Ikigai – What makes you come alive?.
- ↑ Mathews Gordon What Makes Life Worth Living?: How Japanese and Americans Make Sense of Their Worlds — University of California Press, 1996.
- ↑ Kobayashi, Tsukasa. Ikigai — jibun no kanosei, kaikasaseru katei (?) (4 сәуір 1990).
- ↑ a b c Ishida, Riichiro (2012). "Reducing Anxiety in Stutterers through the Association between “Purpose in Life/Ikigai” and Emotions". Global Journal of Health Science. Vol. 4, no. 5.: 120. doi:10.5539/gjhs.v4n5. http://www.ccsenet.org/journal/index.php/gjhs/article/view/18478/12980.
- ↑ Sone T., Nakaya N., Ohmori K., Shimazu T., Higashiguchi M., Kakizaki M., Kikuchi N., Kuriyama S., Tsuji I. (2008). "Sense of life worth living (ikigai) and mortality in Japan: Ohsaki Study". Psychosomatic Medicine Vol. 70, no. 6.. doi:10.1097/PSY.0b013e31817e7e64. ISSN 0033-3174. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18596247.
- ↑ a b Tanno K., Sakata K., Ohsawa M., Onoda T., Itai K., Yaegashi Y., Tamakoshi A.; JACC Study Group.. "Associations of ikigai as a positive psychological factor with all-cause mortality and cause-specific mortality among middle-aged and elderly Japanese people: findings from the Japan Collaborative Cohort Study.". Journal of Psychosomatic. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19539820.