Индер (көл)
Индер – Каспий ойпаты алабындағы тұзды тұйық көл.
| Индер | |
| Морфометрия | |
|---|---|
| Өлшемі | 13,5 × 11 км |
| Ауданы | 110 км² |
| Жағалау сызығының ұзындығы | 40 км |
| Тереңдігі | 0,7 м |
| Орналасуы | |
| 48°27′48″ с. е. 51°55′19″ ш. б. / 48.46333° с. е. 51.92194° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 48°27′48″ с. е. 51°55′19″ ш. б. / 48.46333° с. е. 51.92194° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Ел |  Қазақстан |
| Аймақ | Атырау облысы |
| Аудан | Индер ауданы |
| Lua error Module:Wikidata/media ішіндегі 4 жолында: attempt to concatenate local 'value' (a nil value). | |
Басқа мағыналар үшін Индер деген бетті қараңыз.Географиялық орны
өңдеуАтырау облысының Индер ауданы аумағында. Индербор кентінен оңтүстік-шығысқа қарай 15-18 шақырым қашықтықта орналасқан.
Этимологиясы
өңдеуБұл сөз қалмақша ундер – „биік“, „қырат“, „биіктік“, монғолша ондор –„биіктік“, „биік“, бурятша ундэр – „биік қырат“, „биіктік“, әзірбайжанша һундур – „биік“ деген мағынаны білдіреді. Жергілікті тұрғындар мұны Дендер деп те атайды. Индер (Дендер) атау сөз ретінде түркі, монғол және басқа тілдерде де кеңінен қолданылып, бір-біріне жақын, сәйкес мағынаға ие келеді. Индер көлінің атауы «биік жота, қырат, биіктік» мәндерін білдіреді.[1]
Гидрографикасы
өңдеуШарасының аумағы 110 км2. Ұзындығы 13,5 км, ені 11 км, ең терең жері 0,7 м, жағалау сызығының ұзындығы 40 км. Негізгі толығу көзі айналасындағы саздардан шығатын тұзды бұлақтар. Көлге жылына 1,5 млн. тоннаға дейін тұз (негізінен NaCl) шөгеді. Көл тектоникалық процестер әсерінен жер бетінің аз-мұз ойысуы нәтижесінде пайда болған. Көл солтүстік-шығысында Индер таулары деп аталатын қыраттармен жапсарласады, оңтүстік жағалауы біршама тегіс үстіртке ұласады. Көлдің солтүстік бөлігі біршама ірі, геолиялық құрылысы жағынан күрделі тұзкүмбезді құрылымның оңтүстік қанаты бетінде орналасқан, оңтүстік жағалауы “каспийлік түзілімдер” деп аталатын соңғы геологиялық замандарда түзілген шөгінділерден құралған. Көлдің жағалау өңірі саздақты болып келеді, ол шағын-шағын жыралармен тілімденген. Көл атмосфералық жауын-шашын суларымен, мерзімді ағын суларымен және жерасты суларымен қоректенеді. Көлді қоректендіруші жерүсті сулары тек қана қар суының көктемде жаппай еруі нәтижесінде және нөсерлі жауындар есебінен қалыптасады, сондықтан олардың атқаратын рөлі шектеулі.[2]
Қолданысы
өңдеуИндер көлінен құрамында бром, калий бар жоғары сапалы ас тұзы өндіріледі. Ал көлдің лайлы саз-балшығы түрлі ауруларды емдеуге пайдаланылады.[3]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Жер-су атаулары (этимологиялық анықтамалық) «Өнер» баспасы, Алматы 2011 ISBN 978-601-209-161-8
- ↑ Индер ауданы, «Арыс» баспасы Алматы, 2006 ISBN 9965-17-273-0
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том