Индира Ганди

Индира Приядаршини Ганди (хинди इन्दिरा प्रियदर्शिनी गान्धी; 19 қараша 1917 — 31 қазан 1984) — үнді саясаткері, Үнді ұлттық конгрессінің көшбасшысы, 1966 - 1977 және 1980 - 1984 жж. Үндістанның премьер-министрі. Джавахарлал Неру мен Камала Нерудің қызы, Раджив және Санджай Гандидің анасы. Үндістан тарихындағы тұңғыш әйел премьер-министр.

Индира Ганди इन्दिरा प्रियदर्शिनी गान्धी
Индира Ганди
Лауазымы
Ту Үндістанның премьер-министрі
14 қаңтар 1980 — 31 қазан 1984
Ізашары	Чаран Сингх
Ізбасары	Раджив Ганди
Ту Үндістанның Ішкі Істер министрі
19 шілде 1984  — 31 қазан 1984
Ту Үндістанның премьер-министрі
19 қаңтар 1966 — 24 наурыз 1977
Ізашары	Гүлзарилал Нанда
Ізбасары	Морарджи Десаи
Ту Үндістанның Сыртқы Істер министрі
5 қыркүйек 1967  — 14 ақпан 1969
Ізашары	Мохомедали Куррим Чангла
Ізбасары	Динеш Сингх
Өмірбаяны
Партиясы	Үндістан ұлттық конгрессі
Діні	индуизм
Дүниеге келуі	19 қараша 1917 (1917-11-19) Аллахабад, Уттар-Прадеш
Қайтыс болуы	31 қазан 1984 (1984-10-31) (66 жас) Нью-Дели, Үндістан
Әкесі	Джавахарлал Неру
Анасы	Камала Неру
Жұбайы	Фероз Ганди
Балалары	ұлдары: Раджив және Санджай
Қолтаңбасы
Марапаттары	Бхарат Ратна (1971)

Өмірбаяны

Балалық шағы

Индира Ганди 1917 жылдың 19 қараша күні Аллахабад қаласында дүниеге келген. Әкесі Джавахарлал Неру Үндістанның тұңғыш премьер-министрі, Үндістанның тәуелсізідігі үшін белсене күресуші, атақты мемлекет қайраткері. Анасы Камала Неруде ұлт-азаттық қозғалысқа белсене атсалысқан.

Екі жасында Индира Махатма Гандимен танысады және оның кеңесі бойынша өз туған қаласында жас жеткіншектердің тігіншілікті дамыту бойынша одағын құрады. Жас кезінен бастап түрлі жиындарға қатысады. 1934 жылы Индира атақты үнді жазушысы Рабиндранат Тагор негізін салған ұлттық университетке түседі. Бірақтан, 1936 жылы анасының қайтыс болуына байланысты Еуропаға аттанады. Бір жылдан кейін жас Индира Оксфорд университетінің Сомервель колледжіне түсіп, басқару ісі, антропология және тарихты зерттейді. Екінші Дүниежүзілік соғыс басталысымен еліне оралуға бел буып, барар жолда үндістер көп мекен ететін Оңтүстік Африкаға соғады және сонда алғаш рет халық алдында сөз сөйлейді.

1942 жылы Индира Фероз Гандиге тұрмысқа шығып, күйеуінің тегін алады. Ең қызығы, Фероз Ганди басқа атақты үнді саясаткері Махатма Гандимен ешбір туыстық қатынаста емес. Фероз және Индира Ганди отбасында екі ұл бала дүниеге келді: тұңғышы, Раджив 1944 жылдың 20 тамызында, ал кенжесі, Санджай 1946 жылдың 14 желтоқсанында.

1947 жылдың 15 тамызында Үндістан ресми түрде тәуелсіздікке қол жеткізді. Көп ұзамай, оның тұңғыш үкіметі құрылып, Джавахарлал Неру премьер-министр атанды. Индира Ганди әкесінің жеке хатшысы қызметін атқарды. 1955 жылдан бастап Үнді ұлттық конгрессінің орталық сайлау комитетінің мүшесі, жұмыс комитетінің мүшесі, сол партияның әйелдер ұйымының жетекшісі. 1959 - 1960 жж. ҮҰК көшбасшысы. 1960 жылы Фероз Ганди қайтыс болды.

1966-1971 жж. алғашқы премьер-министрлік қызметі

1964 жылы оның әкесі Джавахарлал Неру қайтыс болды. Сол жылы Индира Ганди парламенттің төменгі палатасы Лок Сабханың депутаты атанады. Үндістанның сол кездегі премьер-министрі Лал Бахадур Шастри Индира Гандиге үкімет құрамына кіруді ұсынып, Индира Ганди ақпарат және хабар тарату министрі атанады. 1966 жылы Ташкентте өткен Пәкістан және Үндістан арасындағы бейбіт келіссөздер кезінде Шастри қайтыс болады және сол жылы Индира Ганди ҮҰК көшбасшысы атанып, Үндістанның премьер-министрі қызметіне тағайындалады. Индира Гандидің премьер-министрлігі кезінде Үндістанда әлеуметтік саясат жүргізіліп, КСРО мен жақын қарым-қатынастар орнады. 1971 жылы Ганди кедейлікпен күрес ұранымен парламенттік сайлауда жеңіске жетеді. Сол жылы ең iрi үнді-пәкістандық дау болды және ол Бангладештің тәуелсiздiк үшiн күресуiмен байланысты еді. Бұл дауда Үндістанды КСРО жақтады және екі мемлекет арасында «Достық және ынтымақтастық туралы шартына» қол қойылды.

Индира Ганди банктерді ұлттандыру және ауыр және жеңіл өнеркәсіпті дамыту саясатын жүргізді. Махараштра штатында алғашқы АЭС іске қосылып, ауыл шаруашылығында біршама реформалар жүргізілді. Соның арқасында, Үндістан көптеген жылдар ішінде алғаш рет азық-түлік импортынан тәуелсіз болды. 1981-1982 жылдары астық көлемі 3.5 млн т артып, 133 млн т құрады және шаруа қожалықтарының тиімділігі артты.

Үнді-Пәкістан соғыс салдары экономикалық жағдайдың нашарлауына, елдегі тәртіпсіздіктердің өршуі мен ішкі шиеленістің өсуіне әкелді. 1975 жылы Уттар Прадеш штатының Жоғарғы Соты 1971 жылы сайлау қарсаңында болған заң бұзушылықтар үшін Индира Гандиді кінәлі деп жариялады және алты жыл бойы саяси қызметіне тыйым сала отырып, отставкаға кетуін талап етті. Ганди өз кезегінде, Үндістан Конституциясының 352 бабын пайдалана отырып, сол жылдың маусым айында Үндістанда төтенше жағдай енгізді. Төтенше жағдай кезінде экономикада бірқатар табыстар жасалып, іс жүзінде діни жанжалдар тоқтады. Алайда, саяси еркіндік шектеліп, барлық оппозициялық газет-журналдар жабылды.

1977 жылы өткен сайлауда Индира Ганди жеңіліс тапты.

1980-1984 жж. екінші премьер-министрлік қызметі

1978 жылы Индира Ганди парламент құрамына кірді ал, 1980 жылы екінші мәрте премьер-министр атанады. 14 сәуірде 37 жасар террорист Гандиге шабуыл жасады. Көп ұзамай, 23 маусымда Индираның кенже ұлы әрі оның басты саяси кеңесшісі Санджай ұшақ апатында қаза тапты. Бұл қайғы оған өте ауыр тиді. Өмірінің соңғы жылдарында Индира Ганди әлемдік аренадағы қызметіне көп көңіл бөлді және соның арқасында Үндістан «Қосылмау қозғалысына» төрағалық етті. Екінші премьер-министрлік қызметі кезінде негізінен сикхалар өмір сүретін Пенджаб штатында қақтығыстар орнап, сикхалардың көшбасшысы тәуелсіз, өзін-өзі басқаратын қауымдастық деп жариялады. Үндістан үкіметі жауап ретінде сикхалардің ең қасиетті саналатын «Алтын ғибадатханасын» арнайы әскери операция барысында басып алды.

Индира Гандидің өлтірілуі

Индира Ганди 1984 жылдың 31 қазанында өз резиденциясында күзет қызметінің полицейлері, ұлты сикх, Беант Сингх пен Сатвант Сингх атқан оғынан қаза болды. Жараланған Индира Гандиді аман алып қалу үшін үздік дәрігерлер келді, Алайда, атылған сегіз оқ өмірлік маңызды органдарды зақымдаған. Ол есін жимастан қайтыс болды. Сүйікті ханымы Индира Гандимен қоштасу рәсіміне миллиондаған адам жиналды. Осыдан кейін елдегі тайпалар арасында қақтығыстар орын алып, бірнеше мың адам қаза тапты.

Дереккөздер

Саяси қызметтері
Ізашары: Гүлзарилал Нанда	Үндістанның премьер-министрі 1966—1977	Ізбасары: Морарджи Десаи
Ізашары: Чаран Сингх	Үндістанның премьер-министрі 1980—1984	Ізбасары: Раджив Ганди