Интрузивтік тау жыныстары
Интрузивтік тау жыныстары - жердің терең қыртысында баяу суынудан пайда болған силикат құрамды магмалық жыныстар.
Магманың толық кристалдануы үшін төңірегіндегі жылуды нашар өткізетін жыныстар, минералдардың түзілуін баяулататын және температураны төмендететін ұшпалы заттар, жоғары қысым әсер етеді. Интрузивтік тау жыныстарының құрылымы ірі түйірлі толық кристалды және кристалдар ірілігі бір қалыпты, ал текстурасы тұтас, шомбал болып келеді. Кристалдану кезінде неғұрлым ертерек түзілген кристалдар мүлтіксіз, дұрыс пішінді болады. Интрузивтік тау жыныстарының түсі оны құраушы заттардың химиялық (ультранегіздіден қышқылға дейін) және минералогиялық құрамына байланысты. Интрузивтік тау жыныстары түсті минералдарға, магнийге, темірге бай болса, ол қара, қою жасыл, күңгірт, ал кремний мол болғанда ашық түсті болады. Интрузивтік тау жыныстары негізінен силикаттар мен алюмосиликаттардан (дала шпаттары, кварц, слюдалар, амфиболдар, пироксендер, оливин) құралады. Бұлардан басқа өте аз мөлшердегі қоспа ретінде силикаттар (сфен, гранаттар, циркон т.б.), титан - танталонюбаттар, фторидтер (флюорит), фосфаттар (апатит т.б.) кездеседі. Интрузивтік тау жыныстарына гранит, габбро, сиенит, диорит т.б. жатады. Бұлар түрлі пішінді ірі массивтер, штоктар, лакколиттер, дайкалар, қабат тәрізді денелер түрінде ұшырайды. Көптеген пайдалы қазбалар интрузивтік тау жыныстарының тікелей өзінде және олармен жапсарлас жыныстарда орналасады. Түрлі құрамды интрузивтік тау жыныстары көне және жас қатпарлықтарға шалынған облыстар аумағынан орын алған.[1]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Қазақ Совет Энциклопедиясы, Алматы 1974,5 том.