Испан азамат соғысы

Испанияның азамат соғысы – 1936-1939 жж. болған әскери тартыс. Бір жақта испан социалистер болған, арғы жақта испан әскери фашистер. Азамат соғысы 17 шілде 1936 ж. басталды, және 1 сәурде 1939 ж. аяқталды. Социалистерға КСРО мен Мексика көмектесті, ал фашистерға – Үшінші Рейх және Италия.

Соғыстың басталуы

1931 ж. испанлар өз елде Испан Республикасы жариялды. Ең бірінші үкіметке консеварторлар және ұлтшылық партиялар келді. Бірақ сосын сайлауда көп социалисттік және коммунистік партиясылар женіс алып, өз заңдар қабылдады. Мысалы, 1932 ж. Аграрлық Заң, осы заң шаруаларға мен диқанларға жері берілді. Осы бәрі консеварторлаға ұнамау болды.

1933 жылы Испанияда сайлауда Коммунист және Социалситтік (Socialist Workers Party of Spain, PSOE) партиясылар жеңіс алып, биік басына келді. Олар өз адам Мануэл Азанио президент істеді. Осы жылда Алманияда билік басына NSDAP («Ұлтшыл-социалистік неміс жұмысшы партиясы») келді. Германлар Еуропалық фашистерға көмектесу бастады. Содықтан испан фашистер және консеварторлар төңкеріс жасау етті. Испанияның азамат соғысы басталды.

Азамат соғысы басталғанда әлемдін социалисттер Испанияға көмектесу келді. Олар интернационал бригадасылар ұйымдастырған. Тағыда Мексика Испанияға өзінін әскерлер және техника берілді. КСРО испан социалистерға қарулармен және ақшамен көмектесті. Көп КСРОның мамандық әскерлер және адамдар Испанияға көмектесу келді. Ал Ұлтшылық испанияға Италия және Алмания көмектесті. Бенито Муссолини италияның диктаторы испанияға 50000 адам жіберді. Алманияда Адолф Гитлер 15 мын адам жіберіп, испан фашистерға көп ақша берді.

Соғыс барысы

Испан фашистер өз партиясы «Фаланга» жариялды. Оларға испан әскери қолбасшылар, консеваторлар және монархистер қосылды. Фашистердың басшы Санджуро 20 шілде 1936 ж. өлді және жаңа партияның басшы Франсиско Франко болды. Бірінші күндерде фашистерттер 50 мын адам өлтірді (социалистер және анти-фашистер).

21 шілде фашистер Феррол қаласы басып алды. 7 қыркүйектте олар Баск елге кіріп, Билбао қаласы алды, және Мадрид алу бастады. Бірақ Мадридтте олар ұтылып шегінді. 1937 ж. фашистер Испан Морокко алып қайтадан Мадрид шабуылды, бірақ одан да ұтылды.

1938 ж. Теруел шайқаста республикалық әскерлер женіс алды. Бірақ Алманидан келген фашистер испан Фалангамен одақтасып Теруел тойтартты. 1939 ж. 14 қаңтарда испан фашистер Террагона қаласы басып алды, ал 26 қантарда Барселона.

28 наурызда Франко әскерлер Мадрид басып алды. Азамат соғысы аяқталды.

Ақыр

Фашисттер билік алғанда репрессиялар істеу бастады. 30-70 мын адам қамау немесе өлтірген болған. Екінші Дүниежүзілік соғысы басталғанда испан фашистер Алманияға көмектесті, олар «Когілдір дивизия»сы ұйымдастырды.

Франко Испанияда диктаторы болды. 1975 ж. ол қаза тапты, және испанлар демократия жолына қайтып бүгінгі Испания құрылысты.

Шайқастары және операциялары

Мадридті Қорғау

Мадридті басып алу жөніндегі ұлтшылдардың жоспары өте қарапайым болды, өйткені олар халық армиясының нашар ұйымдастырылған бөлімдерінің айтарлықтай қарсылығына сенбеді (Астананы шамамен 20 мың Республикалық сарбаздар мен офицерлер қорғады). Генерал Вареланың Солтүстік армиясының ереуіл тобы (10 мың адам) неміс PZ I танктерін қолдана отырып, Мадридті оңтүстік пен батыстан қоршап, Майданды біртіндеп тарылтуы керек еді. Әуе арқылы Варела әскерлері 2 қазаннан бастап Мадридті жаппай бомбалауды бастаған итальяндық-неміс авиациясымен қамтылуы керек еді.

Тірі күш, аумақ пен техникада айтарлықтай шығындарға ұшыраған республикашылар Мадрид үшін шайқаста жеңіске жетті, КСРО-ның осы жетістігіне айтарлықтай үлес қосты. Испания астанасы соғыстың соңына дейін Испания Республикасының бақылауында болды.

1936 жылдың аяғы мен 1937 жылдың басындағы шайқастар

Мадридті сәтті қорғағаннан кейін республикашылар орталық майданда қарсы шабуыл ұйымдастыра алмады. Халық армиясы ұлтшыл әскерлерден гөрі нашар ұйымдастырылды. Оның көптеген бөліктерінде әлі де тәртіп пен жеке қолбасшылық болмады. Әр түрлі майдандар арасында үйлестіру болған жоқ. Бас штабтың, армия мен флот министрліктерінің көптеген аға қайраткерлері ұлтшылдардың барлауымен ынтымақтастықта болды деп күдіктенді.

1936 жылдың күзінің аяғы мен 1937 жылдың көктемінің басындағы шайқастардың қорытындысы бойынша майдан шебі ақыры тұрақтанды. Екі тарап соғыста тез жеңіске жету үмітін үзді. Шешуші және күшті соққылардың уақыты келді.

Қолбасшылар

Испан Республикасы:

Испания мемлекеті: