Испаниядағы каталан әдебиеті

Испаниядағы каталан әдебиеті – Каталония, Валенсияда, Балеар аралдары (Испания) мен Францияның оңтүстік-батысында каталан тілінде және оның диалектілерінде дамыған әдебиеті. 9-13 ғасырда халық поэзиясы ауызша кең таралған, ал 12 ғасырдан бастап діни сипатта жазылған проза пайда болды. Зиялылар әдебиеті 13 ғасырға дейін провансаль тілінде туған. Джауме 1(римский) (1208-76), Б. Десклот және Р. Мунтанер (1265-1336) хроникаларында прозаның нышандары байқалды. Р. Луллийдің (1232-1315 жыл шамасында) «Бланкерне туралы кітап» (1284 жыл шамасында) атты шығармасы Испаниядағы каталан әдебиетіндегі роман жазу тәжірибесі болды. А. де Виллановтар (1250 жыл шамасында- 1311 жыл шамасында), Ф. Эшименис(1340 жыл шамасында – 1409) дидактикалық шығармалар жазды. 15 ғасырдың басында

Испаниядағы каталан әдебиетінде қайта өркендеу дәуірі басталды. Бұл кезде Италия әдебиетінің әсері күшті болған. Дж. Роис (1500 жыл шамасында өлген), Дж. Газуль (1508 жыл шамасында өлген) т. б. жазушылар реализм мен сатиралық бағыттағы шығармалары арқылы Испаниядағы каталан әдеби тілін жасады. Дж. Мартурель және Дж. Де Гальба « Ақ Тирант» (1490) атты ренессанстық серілер жайындағы романын, Дж. Ройг (1478 жылы өлген) өлеңмен «Әйелдер туралы кітап» (1531 жылы жарияланған) деген сықақ роман жазды. 15 ғасырдың аяғында Испаниядағы каталан әдебиетінде ұзаққа созылған құлдырау басталды. Тек 18 ғасырдың аяғында, онан кейін революциялық қозғалыстардың дүмпуімен Испаниядағы каталан әдебиеті қайта өркендеді. Бұл кезде Б. А. Арибау (1798-1862), Дж. Рубио-и-Орс (1818-99), А.Бланк (1832-87), А. де Бофаруль (1821-92), Дж. Росельо (1827-1902) т. б. романтик ақындар тарихи тақырыптарда қалам тартты. Прозада Дж. Пин-и-Солер(1842-1927), Н. Ольер (1846-1930) сыншыл реалистік романдарын, ал А. Гимера (1847-1924), С. Русиньоль (1861-1931) т. б. реалистік драмаларын жазды.1920 жылдары поэзияда Т. Гарсес (1901 жылы туған), К. Сальвадор (1893 жылы туған) , прозада Дж. Руйр (1858-1939), Дж. Э. М. Феррандо (1891 жылы туған) шығармалары реалистік дәстүрде жазылды. Испанияда фашизмнің жеңуіне (1939)байланысты Испаниядағы каталан әдебиетіне тыйым салынды. Тек 1950 жылдардан бастап Испаниядағы каталан әдебиеті қайта жариялана бастады. Қазіргі Испаниядағы каталан әдебиетінде екі ағым бар. Бірінші – неомодернистік (реализмге қарсы реакциялық) ағым, оның өкілдері М. Де Педроло (1918 жылы туған) т. б. ақын жазушылар; екінші топқа С. Эсприу, (1913 жылы туған), Дж. Серда (1920 жылы туған) т. б. реализмді қолдаушы жазушылар жатады.

Дереккөздер

Қазақ совет энцеклопедиясы