Испан драматургиясы

Испаниядағы ХУІІ ғасыр – драматургия ғасыры. Лопе де Вега дамытқан драма жанрын әрі қарай Гильен де Кастро болды, Хуан Руис де Аларкон, Тирсе де Молиналар жалғастырды. Халық назарын өзіне аудару үшін бұл ақындар драматургияға ұмтылды. Олар өз ұстаздарына еліктеп, оның пьесаларының сюжетін алып, өте көп жазды. Гильен де Кастро (1569-1631) – Лопенің ізін қуушы, реалистік ұстанымдарын қолдаушы. Лопе де Веганың көркемдік жүйесімен рухтас ұлттық поэтикалық дәстүрлерді пайдаланып, халықтың ерлік істерін паш етеді. Халық әңгімелерінің романтикасы Гильен де Кастро пьесасында шынайы реалистік бейнелеулермен, тарихи жағдаяттармен тамаша үйлескен. «Гильен де Кастро ұстазы Лопе де Веганың реалистік принциптерін негізге ала отырып, өз шығармашылығында халық ауыз әдебиеті үлгілерінен кең пайдаланды»

Келесі испан драматургі Аларконның (1581-1639) әдеби тағдыры біршама өзгеше болды. Ол өте аз жазды (26 пьеса). Оны өз замандастарының бәрі біле бермеді. Ал өлгеннен кейін мүлде ұмыт қалды. Тек екі ғасыр өткеннен кейін ғана ол туралы барлығы айта бастады. Аларкон шығармаларын жоғары бағалап, оның атақ-даңқы аспандап кетті. Шетелдіктерді тамсандырған, аты ұмыт болған драматургті отандастары еске алды.

Аларконның ең жақсы пьесаларының бірі – «Сеговийлік тігінші». Мұнда адам мінезінің мықтылығы, қайыспас ерік, жігер туралы, ерліктің сұлулығы жайлы айтылады. Аларкон «Күмәнді шындық» комедиясын жазады. Онда ол өтірікті әшкерелейді. Испанияда өтірік ең үлкен жамандық болып есептелетін. Жас ақсүйек дон Гарсия себепті-себепсіз өтірік айта беретін. Өтірік айтқанда да көркемдеп, шындай етіп айтатын. Әуелі қайсысы өтірік, қайсысы шын екенін өзі де айырып болмайтын. Ақырында шатасып, өмірінде бірінші рет шындығын айтып қойғанда, жұрт оны өтірікші деп кінәлайды.

Бұл пьесаны француз драматургі Корнель ұнатады. Осы үлгіде Корнель өзінің «Өтірікші» комедиясын жазады, ал жиырма жыл өткеннен кейін Мольер Корнель пьесасын сахнадан көргеннен кейін өзі үшін жаңа әлемді ашқандай әсерде болып, «Мизантроп» комедиясын тудырады.

Аларкон комедияларының тілі нәрлі. Пьесаның романтикалық тақырыбына байланысты сахна кейіпкерлерінің тілі де романтикалық сарында өрбиді. Теңеулері бейнелі. Кейіпкерлері де әсіреленіп жасалғанымен, шынайы. Аларкон мінез комедиясын тудырушы болды. Мұнан қайта дамыған антика мен испан халықтық театрының терең байланысын көреміз. Мінез-құлық комедиясы Ежелгі Грецияда Менандр өмір сүрген дәуірде пайда болған. Ол рим әдебиетіне көшіп, Плавт пен Теренций шығармашылығының шыңынан көрінді. Одан кейін христиан шіркеуі теріске шығарған театрдың ұзақ уақыт бойы үні шықпағаны белгілі.

Тирсо де Молина (1571-1648) өзін Лопе де Веганың шәкіртімін деп есептейді. Мұны ол мақтан тұтып, Лопені классицистердің шабуылынан қорғады. Егер біз Аларкон шығармашылығынан Лопе де Вега драматургиясының реалистік негіздерінің дамуын көрсек, Тирсо де Молина шығармашылығы болса, испан театрының жаңа кезеңін ашады. Ол да Лопе секілді «барокконың кейбір принциптері мен көркемдік тәсілдерін өз туындыларында қолданып отырды».

Драматург-монах (шын аты-жөні – Габриэль Тельес), құдай сөзін уағыздаудың магистрі, кейіннен монастырь бастығы болды. Оның пьесаларына христиандық-уағыздаушылық сарын бірден келген жоқ. Бірқатар комедияларынан қайта өрлеу дәуірінің күлкілі, қызықты жақтары көрінеді. Мұндай комедияларды Кальдерон шығармашылығынан («Көрінбейтін әйел») да кездестіреміз. Ол өте көп жазды. Бізге 86 пьесасы жеткен, оның бесеуі – «аутос сакраментале».

Әлем әдебиетінде Тирсо де Молина бәрінен бұрын «мәңгілік образдың» Дон Жуанның, испанша Дон Хуанның ең алғашқы көркем нұсқасының авторы ретінде белгілі («Севиль сотанағы немесе Тас мейман», 1620). Бұл мәңгілік образ кейіннен Мольер, Байрон, Пушкин секілді сөз зергерлерінің шығармаларында да көрініс тапты. Дон Жуан тақырыбы әлем әдебиетінен кең орын алуы тегін емес, онымен бірге адам өмірінің салмақты философиялық мәселелері де ашылады. Материалды әлем мен дін, этикалық нормалар мен өзімшіл құмарлықтың шексіздігі, махаббат пен сезімталдық секілді мәселелер әдебиетте испан аңыздарындағы асау әйелсүйгіш образымен байланысты көтерілді.