Йода

Магистр Йода (ағылш. Yoda) – «Жұлдызды соғыстар» фильмінің басты кейіпкері. Өз уақытың ақылгөй және ең мықты джедайы. Кейіпкердің авторы – британияның гримшілер Ник Дадмэн және Стюарт Фриборн.

Шығу тегі

Лукастың ойы бойынша, Йода сыры бар, ашылмаған тұлға болып қалуы керек. Ол Йоданың шығу тегін, кітаптар, мультфильмдер, ойындардың өткенін және «Жұлдызды соғыстар» шығармашылығын баяндауды рұқсат етпеді. Дегенмен, магистр-джедай туралы кейбір ақпараттар мәлім.

Тұлға

Магистр Йода Lucasfilm компаниясымен бірге құрастырылған, ойдан шығарылған кейіпкер болып табылады. Фильмде оның дауысын Фрэнк Оз салады. Ол Эпизод IV: Жаңа үміттен басқа саганың барлық оқиғаларында ойнайды. «Жұлдызды соғыстар» фильмінің барлық кейіпкерлерінің аттары бұрыңғы тілден алынған. «Yoda» аты санскриттан алынған. «yodha» санскритте «жауынгер» дегенді, ал ивритте «yodea» «білемін» дегенді білдіреді.

Кейіпкердің сөйлеуі

Йода магистрінің сөйлеуі әр түрлі инверсияларға бай. Ол дерлік барлық сөйлемдерінде кездеседі. «Негізгі Галактикалықта» Йода сөздердің орнын инвестициалап сөйлейді. Олар ұнататын рет – «объект-субъект-предикат», OSV. Алайда, кейіпкер кейде экзотикалық рет объект-субъект-предикатті кемірек пайдаланады. Йоданың әдеттегі пікірінің мысалы: «Your apprentice Skywalker will be». Осы сөйлеу түрінің ерекшеліктерінің құрметіне «Условия Йоды» бағдарламалау қабылдауының аты жазылған. Бұл бағдарламалауда айнымалы шаманың жазылу ретін өзгертіп жазады.

Тарихы

Ертедегі уақыт

Бойы небәрі 66 см құрайтын Йода джедай Кеңесінің ең қарт мүшесі болып табылады. Сонымен қатар, ол өзінің уақытының ең ақылгөй және мықты джедайы болып табылады. Әлбетте, оның осындай биік орын алып тұруы Йоданың зор жасында. Бәлкім Йоданың мұғалімі Н’Ката Дель Гормо болған. Йода граф Дуку, Квай-Гон Джинн, Мейс Винду, Оби-Ван Кеноби (Квай-Гон Джинн оны оқушы ретінде қабылдағанға дейін), Ки-Ади-Мунди және Люк Скайуокер джейдайлердің мұғалімі болды. Сондай-ақ, жаңа джедайлерді тәлімгерге көрсетпес бұрын Йода әрқайсысымен Галактиканың джедайлер Ғибадатханасында дайындық жүргізген. Тәлімгерге падаванды көрсеткенін нақтылау қажет. Сонымен қатар, бұрын падаван юнлинг (тәлімгерлері жоқ) болған. Оларды екінші оқиғада Оби-Ван Йодадан Камино планетасы туралы сұраған кезде кездестіруге болады. Сол оқиғада юнлингтердің біреуі Камино планетасының картада жоқ екендігін анықтауға көмектеседі. Және оларды үшінші оқиғада кездестіруге болады. «Клондар шабуылы» новелласынан барлық джедайлардың Йоданы мұғалім деп атағанын біле аламыз.

Джордж Лукас Йоданың нәсілін әдейі құпияда сақтады. Негізінде «Эпизод I: Жасырынған қауіп» фильмі шықпай тұрып Йоданың өмірі жайлы ақпарат аз болды. Ұлғайған бүкіл әлемнен (сеттинг) Йода өзінің рыцарь-джедай атағын 50 жасында алған дереккөзі бар. Йодаға Күштің биік деңгейіне жету үшін ерікті қуғынға баруды тапсырды. Ол Чу’унтор жұлдызаралық кемесінің бортында жылжымалы академиясын ұйымдастыры. Сол кезде борттық компьютердің берілгенінде кеменің Датомирде сынып қалған кезде Йода жоғалып кеткен жолаушыларды іздеуге барғаны туралы жазба тұрды.

«Эпизод I - Жасырынған қауіп»

Квай-гон Джинн джедайлардың Кеңесіне Энакин Скайуокер атты жас құл баланы алып келеді. Ол баланың Сайланған, Күште тепе-теңдікті орната алатынын сендіріп, Оби-Ван рыцарь-джедай атағын алу үшін барлық сынақтан өткеннен кейін, баланы падаван ретінде алуын сұрады. Йода кеңестегі ең тәжірибелі мұғалім , ең әзіз және ардақты магистр-джейдай ретінде осы мәселенің алғашқы шешімінде негізгі рөл атқарып, бұйымтайды қабылдамайды. Йода баланың құлдық кезіндегі жылдары байқалмай өтпегенін және оның қызметіне анасы екеуінің арасындағы тығыз ынтықтық кедергі болады деп санады. Магистрдің ойы бойынша баланың болашағы белгісіз.

Кван-Гонның Дарт Молдың қолынан өлгенінен кейін кеңес бұрыңғы шешімін жойды. Болжаммен осындай өзгерулер Кенобидің қарыспалығымен түсіндіріліп тұр. Кеноби – жаңа мәртебеге ие болған рыцарь. Даусыз ол жас Скайуокерді тіпті кеңестің ойына қарамастан оқытуға алғысы келді. Кеңес мүшелеріне қатерлі қадамға келісуге тура келді. Әйтпесе осындай бағынбаушылық, біріншіден, джедай Кеңесінің беделінің азаюына, ал екіншіден, Скайуокер-падаванның джейдайларға формалды қатысы жоқтығына әкелуші еді. Дегенмен, Оби-Ванды баланы оқытуының салдары Кенобиге, барлық Галактикаға, Республиканың болашағына тиетінін ескертті.

«Эпизод II - Клондар шабуылы»

Клоун-шабуылдаушы республикалық армиясы алғашқы рет соғысқан кезде Йода Республиканың басты генералы ретінде шығады. Ол Оби-Ван, Энакин, Падме Амидала Наберри бар жасақты басқарды. Шайқастың нағыз қызған кезінде Йода Дукуға қарсы шыққан кезде жарық семсермен күресті. Дуку – сепаристтердің көсемі, ситхалардың лорды және кезінде Йоданың оқушысы болған. Бұл тайталас Дуку қашқысы келіп, Оби-Ван мен Энакинді қауіп-қатерге жыққан кезде бітті. Сыртынан ебедейсіз, кәрі Йода жарық семсермен өзінің болып көрмеген өнерін көрсетті.

Клондардың соғысы

Джеонозистегі қырғын Республика күштерінің жеңісіне қарамастан қантөгіс соғысты ашты. Ол 3 жылға дейін созылды. Барлық Джедайлер секілді Йода Клондардың соғысы кезінде генерал атанды. Ол кейбір айқастарға қатысты. Муунилистегі қырғын кезінде Йода Падме Амидаламен бірге Луминаре Ундули мен Баррисс Оффиге көмекке келді. Себебі олар Кристаллдық үңгірде торға түсіп қалды. Йода Кристаллдық үңгірдегі шабуыл, бұрыңғы джедай граф Дуку құрағанын біліп қойды. 2008 жылғы«Звездные войны: Войны клонов» фильмінің бірінші маусымның бірінші бөлімінде Йода 3 клонмдармен дроидтардың толық батальонын жеңіп, 4 танкты бұзды. Сосын Катуунко патшасын Күштің көмегімен Асажж Вентресстің жарық семсерін алып, құтқарып алды.

«Эпизод III - Ситхтер кегі»

Палпатин канцлері Энакинді джедайлер Кеңесіне өзінің өкілі ретінде қойды. Себебі сол кезде ол Галактикалық Сенатта абсолютті билікке өте жақын болды. Осыдан кейін Кеңес Энакиннің сақ темпераменті үшін осы шешімге ұнатпай келісімін білдіреді. Алайда, жас джедай Йода мен Мейс Вундуды құрметтеген. Олар джедайлердің дамуының ретін бүлдіргісі келмей, жас джедайге магистр атағын беруге бас тартты. Олар магистр атағы Кеңестің барлық жиналыстарында дауыс беру мүмкіндігін береді деп ойлады. Және егер осы атақ Палпатинге берілсе ол дұрыс болмайды деп ойлап, осы жағдайды болдырмады.

Дәл осы уақытта Йода ситхалардың жұмбақ лорды Дарт Сидиус туралы кеңес жүргізеді. Йода өзінің ақылға сыймайтын сезгіштігін және Күшінің арқасында лордтың бар екенін сезді. Ақыры Сидиус Палпатиннің жақынының біреуі екеніне келді. Йода өзінің шеберлігіне қарамастан Энакиннің күштің қара жағына кетіп қалғанын қарамай қалады.

Палпатин өз-өзін галактикалық Империяның императоры жариялап, 66 әмірді орындауды бұйрық етеді. Йода осы уақытта Кашиикеде сепарист, клон-шабуылдаушы аралас әскері, вуки арасындағы қырғынды бақылап отырады. Ол өз жасағының қолынан өлген әрбір джедайдың өлімін сезді. Қауіп-қатерді сезіп, Йода бірден өзіне шабуыл жасаған клон-шабуылдаушыларды өлтіреді. Содан кейін вуки көсемі Тарфулла және Чубаккимен бірге Корусантқа аттанды. Оби-Ванмен бірге джедайлердің ғибадатханасына жарып өтті. Энакинді қатігез қанішер ретінде көрсеткен голографиялық жазбаны анықтап, Йода Кенобиге ең соңғы оқушысын өлтіруді тапсырды. Кеноби Йодаға Энакинмен соғыса алмайтынын және оның орнына Сидиусты өлтіруді қалап тұрғанын айтты. Алайда Йода «...Сидиуспен жекпе-жекке сенің күшің жетпейді» деп айтқанын істетті.

Палпатинмен жекпе-жек

Галактикалық Сенатта Йода Палпатинмен алып айқасқа түседі. Екі жақтың күштері тепе-тең секілді. Себебі айқасқа Күштің екі жағының патриархтары қатысты. Біреуі екіншісін жеңе алмайды. Жекпе-жекті бітіргісі келген Палпатин жоғары орынға көшіп, Күшті қолданады. Тағыда Палпатинмен бір дәрежеде болған Йода өзінің акробатикалық қабілетін қолданып, жарық семсерін жандандырады. Палпатин найзағай жіберіп, Йоданың жарық семсерін қағып жібереді. Қарусыз қалған Йода алақанын пайдаланады. Йода жекпе-жекте басымдылықты алған секілді болды, бірақ жекпе-жек тең түсті. Себебі екі энергияның соқтығысуы жарылысқа алып келді. Екі шебер де Сенаттың мінбесінен ұстап қалды. Бірақ Палпатин ғана әрең жібермей тұрды. Йода мінбені ұстай аламай, Сенат залының жеріне құлайды. Клон-шабуылдаушылардың ұйымдастырған өлімінен, джедайлердің орденінің жойылуынан әлсіреген Йода енді Палпатинді жеңе алмайтынын түсінді. Кейін Йода қуғында болады. Энакин екі аяғынан және сол қолынан айырылып қалады. Оби-Ванмен айқаста қатты күйік алады. Кибернетика қондырымы Энакинді адамға ұқсайтын қылып жасайды. Қорқынышты көлікке айналғаны сөздердің үрейлі кейіптеуі болды. Оби-Ван өзінің оқушысы күштің қара жағына кетіп қалғанына сенбеді. Кейінірек Йода Квай-Гвон Джинн аруағымен байланыста болғанын айтты. Фильмде осыған аса мән бермесе де, кітаптан Йоданың аруақтың оқушысы болғанын оқи аламыз. Квай-Гон Джинн өлмейтіндікке жол табады. Ақырында білімін Оби-Ванға береді.

Сонымен қатар, ол Скайуокердің балалары туралы мәселені шешуде маңызды рөл атқарады. Падме босану кезінде көз жұмған. Падме Люк пен Лея Дарт Вейдер мен туда Императорынан тыққанына кеңес берді. Кәріліге жеткен джедайден басқа балалардың орналасуын Бейл Органа, Оуэн Ларс және Оби-Ван білді. Алғашында Оби-Ван балаларды өзімен бірге алғысы келген. Йода секілді оларды джедай шеберлігіне үйреткісі келді. Алайда Йода Күшпен айналысудан бөлек оларды басқаға да үйретуді түсінді. Оған қоса егіздердің аттарын құпияда сақтау керек болды. Кейін Йода шөлді, батпақты Дагоба планетасына барады. Ол жерде Йода Жаңа үміттің пайда болуын күтеді. Йода мен Сидиустың жекпе-жегі Стюарттың кітабында басқаша болғаны қызықты мәлімет. Йода Палпатинді түрткіден емес аяқ соққысынан ұшырып түсіреді. Жарылыс болмаған, себебі, Палпатин басқа платформасы секіріп, Йоданы найзағаймен ұрды. Найзағайдың нәтижесінде Йода жерге құлап түседі. Алайда Лукас сценарийдің шешуші нұсқасында тепе-теңдік болғанын айтты. Ал Стюарт шешуші нұсқасын күте алмады. Сценарий ең бастысы болып табылатындықтан, фильмнен жекпе-жек нұсқасын ең бастысы, маңызды деп санайды. Сонымен қатар, Лукас жекпе-жектін алғашқы нұсқасы Йоданың жеңісімен болады деп айтқан. Бірақ кейін сценарий өзгертілді.

«Эпизод IV - Жаңа үміт»

Йода фильмге қатыспайды, бірақ оның аты сценарийде аталады.

«Эпизод V - Империяның кері соққысы»

Йоданың қуылуынан 22 жыл өткеннен кейін Люк Скайуокер Дагоба жүйесіне Йода тауып, джедайдің оқуын өту үшін аттанады. Оби-Ван аруағы айтқандай «Жаңа үміт» филімінде Кеноби Дарт Вейдермен айқаста қаза тапты. Кішкене қасарып Йода оны Күш бағытына үйретуге келісті. Люк оқу біткенге дейін Дагобадан біржолата кетіп, Дарт Вейдерден өз достарын құтқаруға немесе оқуын жалғастыруға қалуы арасында таңдауда тұрып қалады. Йодаға келіп, оқуды жалғастыруына уәде беріп, жолға аттанады.

«Эпизод VI - Джедайдың оралуы»

Люк Дагобаға қайтып оралған кезде Йоданың ауырып, кәріліктен тым әлсіз екенін байқайды. Йода Люкқа оқуын бітіруін айтады. Бірақ ол «өзінің әкесі» Дарт Вейдермен кездеспегенше джедай бола алмайтынын айтады. Йода 900 жасында өліп, Күшпен толықтай бірлеседі. «Жұлдызды соғыстар» бүкіл әлем шекарасында Йоданың өлімі бірден-бір. Себебі, Йоданың өлімі джедайдың өз жасының күшімен жанжалсыз өлуінің мысалы болып табылады. Өйткені Күші бар өлім зорлық болған.

Ақырында Люк Йоданың барлық оқытуларына құлақ асты. Оқытулар Люкті ашудан және қара жаққа жығылудан құтқарды. Ол өзінің жан толғанысын бақылады. Сонда ол Дарт Вейдердің өліміне бір адымда орналасқан. Император Люкті найзағаймен өлтірмекші болған кезде Вейдер жарық жаққа оралып, ұлын құтқару үшін өзінің ұстазын өлтіріп қайтадан Энакин Скайуокер болды. Энакин костюмнің зақымдалуынан өледі. Сол түнде Энакиннің аруағы мақтанышпен Люкке көз салып жүрді.

Күшті көп қолданбаған Йода жүрген кезде таяққа сүйенуге мәжбүр болды. Оның жүктерінің бірі – вукидан ұмытылмайтын сый. Ал оның қамыс таяғы гиме өсімдігінен жасалған. Ол қоректік заттарды қамтамасыз етеді. Сондықтан ұзақ жол кезінде Йода қамыс таяқты шайнай алады.

Йода магистрінің түптұлғасы

Бір нұсқасы бойынша Йоданың бейнесін екі жапондық жауынгерлік өнер шеберілері аздап қызмет етті. Осы болжам Сокаку Такэдаға және Годзо Сиодаға көрсетеді. Такеда өзінің өмірін әскери өнерге арнаған әйгілі самурай отбасының өкілі. Дайто-рю деп аталатын олардың шеберлігі айкидоның негізі деп санауға болады. Семсерлеуші-шебер Такеда «4’11» нөмірімен белгі қойылған. Ол өзіне Айдзо не Котенгу лақап атын алды. Аудармасы «ергежейлі» деген мағынаны білдіреді. Гюдзоның ұқсас кейіпі, ёсинкан айкидоның негізі қалаушы «4’11» нөмірімен табылады. Йода секілді олардың бойы өте-мөте кішкентай болған. Бірақ бұл оларға жауынгерлік өнермен толықтай меңгеріп алуға кедергі жасамады. Олардың өнері Айканың немесе Кидің оқуына сүйенді. Сонымен қатар, Йода секілді олар туа біткен ұстаз болған. Йода шеберін жиі айкидо Морихэй Уэсиба негізін қалаушымен салыстырады. Ол жөнсіз алыс техникасын толық меңгерген. Мүмкін ол магистрдің кейіпі ретінде қызмет еткен шығар. Сонымен қатар, Йоданың кейіпі ретінде Симадзу Кэндзи-сэнсэй қызмет еткен деген ой бар. Ол Ягю Синган Рю мектебінің патриархы.

Йоданың жандардырылуы

Алғашында Йоданың әлпеті британдық суретші-стилист Стюарт Фриборнмен пайда болған. Ол Йоданың бетін беттердің қосындысы ретінде бейнелеген. Ол өзінің және Альберт Эйнштейннің беттерін біріктіріп, Йоданың әлпетін алған. Йоданың дауысын салған – Фрэнк Оз. «Жұлдызды соғыстар» трилогиясының нақты қолжазбасында Йода қарапайым қуыршақ болған. «Жұлдызды соғыстар» ресейлік дубляжінде Йоданының дауысын Борис Смолкин актері салған.

«Жасырынған қауіпте» Йоданың ажары оны артығырақ жас көрсету үшін өзгертілген.

«Клондар шабуылы» және «Месть ситховта» компьютерлік жандардырудың көмегімен Йода мүмкін емес кейіпте келді. Мысалы, айқас оқиғасында молдельдеу өте бейнетті болды. «Ситхтер кегінде» оның өңі бірнеше ірі бөлімде кездеседі. Оның беті өте ұқыпты компьютерлік жұмысты қажет етеді.

2011 жылдың 15 қыркүйегінде «Жұлдызды соғыстар» барлық дастанының blu-ray-қайта басуы шықты. «Жұлдызды соғыстар: Эпизод I - Жасырын қауіп» бірінші фильмінде Йоданың қуыршағы компьютерлік үлгімен ауыстырылды.

Сын және пікір

• 2008 жылы Йода Empire журналымен құралған барлық уакыт және халықтың ағзам кейіпкерлер тізімінде 25-ші орын алды.
• Fandomania.com сайтының нұсқасымен Йода 100 ағзам ойдан шығарылған кейіпкерлер тізімінде 60-шы орынды алды.

Сыйлықтары

2003 жылы Йода Кристофер Лимен бірге «Клондар шабуылы» II бөлімінде ең үздік шайқас көрінісі үшін MTV киносыйлығын алды. Йода салтанатта сыйлықты алу үшін жеке «шықты». Сөз айтып, Джордж Лукасқа және басқаларға алғысын айтты.

Пародиялар

Комедиялық әнші «Странный Эл» Янкович «Йода» римейкіндегі «Лола» әнін сықақтады. Ол ән «Имею право быть глупым» (1985) альбомінде бар. Осында Даунингтің Рики Мартиннің «Livin’ La Vida Yoda» әніне пародияларын жатқызуға болады. «The Great Luke Ski» Village People-дің орындауындағы «Y.M.C.A.» әнін сықақтады. Және римейкті «Y.O.D.A.» деп атап, оны FanBoys’ n Da Hood (1996) және Carpe Dementia (1999) альбомдеріне қосты.

Мэл Брукстің «Космические яйца» фильмінде Йогурт кейіпкері Йоданы сықақтайды. Оны Мэл Брукстің өзі ойнайды. Бірақ Йогурт Оби-Ван Кенобиге де ұқсайды деген ойлар бар. Йогурт Жалғыз жұлдызды Шварц жолдарына үйретеді.

«Жасырынған қауіп» бөлімінде Гоблин – «Буря в стакане» Чебуран Вассарионович деп ысқақ аудармасында өзгертілген.

«Расплющенный космос» мульттоптамасының «Love Conquers All… Almost/Любовь побеждает... почти все» сериясында «Юпитер-42» жеңіл арбасын Йодаға сықақ ретінде бір жаратылыс қарсы алады. Оның бойы кішкентай, жасыл түсті, ал сөздер ретінің қолданылуы – OVS.

«Кунг-фу панда» мультфилімінде Угвей шебер Йода секілді өледі.

Eminem Rhyme Or Reason әнінде Йодаға пародия жасайды.

Сонымен қатар, «Корр туралы аңыз» мультфилмінің төртінші маусымының бірінші бөлімін пародия деп санауға болады. Аватар Корра да батпаққа ұстазын табу үшін барады. Ұстазы кәрі – Тоф Бейфонг.

Факттер

• «Звездные войны» фильмінің зорлықсыз өлімінсіз өлген жалғыз кейіпкер.