Кабуснаме

Кабуснаме – Кей-Қабустың парсы тілінде жазып қалдырған (1082 – 83), әлемге кең тараған дидактикалық сарындағы шығармасы.

“Кабуснаме” 44 тараудан тұрады, алғашқы 5 тарауы ескі дәстүр бойынша жаратушы Аллаға, пайғамбарларға арналған мадақ сөздер, ал қалған тарауларының бәрі де түгелдей тәлім, өсиет-өнеге сарынында жазылған эпистолярлық стильдегі туынды. “ Кабуснаме ” кітабы “Құдатғу білікпен” төркіндес, тақырыптас. Еуропа мен Азиядағы озық ойлы ағартушы ойшылдардың бәрі де “Кабуснамкні” жоғары бағалап, орта ғасырлардағы пед. тәлім-тәрбие, өсиет-өнеге жөніндегі танымның энциклопедиялық жиынтығы ретінде аударған.

Ол Үндістан мен Иранда 8 рет жарияланса, алғаш рет 1432, 1705 жылы түрік, 1786 жылы ұйғыр, 1881 жылы татар, 1860 жылы өзбек тіліне, 1811 жылы неміс, 1886 жылы француз, 1886, 1953 жылы орыс, 1951 жылы ағылшын тіліне аударылып, бірнеше рет басылым көрді. “Кабуснаменің” аударма нұсқаларымен қазақ зиялылары да танысып, қазақ тіліне аударды. Оның кейбір тарауын Ы.Алтынсарин аударса, Абайдың ғақлия сөздерінің жанрлық, стильдік табиғатының түп-төркіні “ Кабуснамемен” сабақтас.

Абай шығармаларында (отыз сегізінші сөз) сөз болатын жәуанмәртлік ілімі жайлы ой-танымдары мен “ Кабуснамедегі” 44-тарауда айтылатын “Жәуанмәртлік хақында” деп аталатын тақырыптың ұқсас, мазмұндас келіп жатуы осының айғағы. “ Кабуснамені” өзбек, татар тіліндегі нұсқасынан қазақ тіліне Т.Айнабеков аударған (1992).

Сілтемелер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том