Картечь, бытыра

Картечь, бытыра (поляк. kartecza, итал. cartoccio — орам, патрон) — 1) қарсыластың тірі күштерін 300 метрге дейінгі қашықтықта жоюға арналған жақыннан ататын артиллериялық снаряд. Картечь — артнллерияда қолданылған ең ескі снаряд түрі. 14-16 ғасырларда майда тастар мен темір кесектерінен жасалып, зеңбірек ұңғысының каналы арқылы дәрі зарядына күйылатын және тығынмен бекітілетін. Ұңғы каналын зақымданудан сактау үшін кейін бұл тастар мен темір кесектерін ("бытыра" деп аталады) кабықшаға сала бастаған. 17-19 ғасырларда цилиндрлік болат, темір немесе картон корпустан тұратын, сфералық (цилиндрлік) шойын немесе корғасын оқтармен толтырылған (оқтар ауыр болат түпті (табанды) және алдыңғы қақпақты болатын) картечь — снарядтар шығарыла бастады. Картечьте итеру де, жарылу да заряды болмады. Оқты атқан кезде екпін күшінің әсерімен жылдамдату сызығы мен орталыктан тепкіш күштен картечьтің корпусы жарылып, зенбірек ұңғысының ауыз ойығынан шашырап ұшатын. 19 ғасырда шрапнельдің шығуына байланысты картечь сирек қолданыла бастады. Вьетнамдағы әскери интервенция кезінде (1960 жылдардың аяғы) американ әскерлері оқ тәрізді жойғыш элементтері бар снарядтарды пайдаланды. Ол да шрапнель сияқты жақын қашықтықта ашық адам күшін атуда қолданылды; 2) аңшы мылтығына арналған, диаметрі 5,5 ммден асатын ірі бытыра.