Континенталды-европалық саяси жүйе

Континенталды-европалық саяси жүйеге Франция, Германия, Италия, Испания және т.б. мемлекеттер жатады. Бұл саяси жүйенің элементтері оқшауланбаған. Әсіресе, саяси мәдениеттің қызметі заңдастырылмаған. Сол себептен саяси жүйенің басқа элементтерінің іс-қимылына саяси мәдениеттің әсері тұрақты болмайды.

Мысалы, Францияда билік көбіне дәстүрлі сайлау арқылы, яғни, демократияның негізгі жолымен құрылады. Бірақ сонымен қатар, шешімді плебисцитарлық түрде қабылдау да жиі кездеседі. Плебисцитарлық деп халыққа тікелей үндеу арқылы шешім қабылдауды айтады. Францияның тарихында Наполеонның да, Шарль де Гольдің де плебисцитарлық демократияны пайдаланғаны белгілі.

І Наполеон 1799 жылы плебисцитарлық үндеу арқылы республиканың орнына монархияны қайтарып әкелді. Шарль де Голль осындай әрекет арқылы 1958 жылы парламенттік республиканың орнына президенттік республика орнатты. Бұл оқиғаларда үстемдік алған саяси жүйенің тек бір ғана элементі – саяси билік болды. Италияда, Испанияда, Германияда ХХ ғасырдың бірінші жартысында халықтың саяси мәдениеті фашистік режимнің келуіне тойтарыс бере алмады.

Бұл елдердің саяси өмірінде популистікке (яғни, бұқараға жағымпаздану) бейімделу кездеседі.

Континенталды-европалық саяси жүйеде әртүрлі идеология ұстанады. Егер ағылшын-американдық саяси жүйеде көбіне консерватизмді, либерализмді ұстаным ететін болса, континенталды-европалық жүйеде неолиберализм, неоконсерватизм, кейде тіпті маркстік, социалистік идеология да орын алады.

Бұл саяси жүйедегі саяси партиялардың мемлекеттегі ролінде де ерекшеліктер бар. Егер ағылшын-американдық жүйеде міндеті белгіленген, заңдастырылған екі партия болатын болса, континенталды-европалық саяси жүйе тарихи қалыптасқан дәстүрлі көппартиялықпен ерекшелінеді.

Тағы қараңыз

• Жетілмеген индустриялдық саяси жүйе