Кооби-Фора
Кооби Фора (ағылш. Koobi Fora) — Кенияның солтүстігінде, көшпелі габбра халқы мекендеген аймақтағы Туркана көлінің шығыс жағалауындағы кең аумақ. Кенияның Ұлттық мұражайының мәліметінше, бұл атау габбра тілінен шыққан және коммифора өсетін жер мен мирра көзі дегенді білдіреді.[1]
| Аймақ | |
| Кооби-Фора | |
| ағылш. Koobi Fora | |
 | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
3°56′52″ с. е. 36°11′14″ ш. б. / 3.94778° с. е. 36.18722° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 3°56′52″ с. е. 36°11′14″ ш. б. / 3.94778° с. е. 36.18722° ш. б. (G) (O) (Я) |
Кооби-Фора шекарасы
| |
 Ортаққордағы санаты: Кооби-Фора | |
Ең көне гоминид қалдықтарының 160-тан астам жеке тұлғаларының қалдықтары табылған жер, көп қабатты археологиялық ескерткіштер. Кооби Форада 1971 жылы Б. Нгенео ашқан KNM ER 992 төменгі жақсүйегі Homo ergaster түрінің голотипі болып саналады.[2] Ең танымал олжа - 1972 жылы палеоантрополог Ричард Лики құралдармен бірге тапқан тамаша сақталған «Бас сүйегі 1470». Табылған заттардың жасы бұрыннан даулы болды, бірақ соңғы деректер бойынша олардың жасы 2-ден 1,4 миллион жылға дейін екені анықталды. «Бас сүйек 1470» құндылығы оның Шығыс Африкада адам эволюциясының бастапқы кезеңінде жеткілікті үлкен миы бар антропоидтардың болғанын дәлелдеуінде жатыр. Антропологтардың көпшілігі оны шамамен 2 миллион жыл бұрын Олдувай мәдениетіне қатысты құралдар жасаған хомо, мүмкін Һомо хабилис өкіліне жатады деп есептейді. Сондай-ақ мұнда «Кари индустриясы» деп аталатын анағұрлым күрделі Олдувай құралдарымен байланысты 1,6 миллион жыл бұрын Һомо Еректус қалдықтары табылған; Кейінірек ашель мәдениетінің құралдары да табылды.
Кооби Форадан Мив пен Луиза Ликидің жаңа олжалары (жоғарғы жақ KNM-ER 62000 1,95-1,91 миллион жыл,[3] төменгі жақ бөлігі KNM-ER 62003 1,95 миллион миллион жыл бұрын және төменгі жақ KNM-ER 60000, жасы 1,87-1,7 миллион жыл бұрын[4][5]), өте көп. KNM-ER 1470-ге ұқсас, бұл жаңалықтың авторларына осы жерден 1,95-1,78 миллион жыл бұрын Һомо хабилис және Homo rudolfensis екеуінен де ерекшеленетін Homo тектес басқа түрдің бар екендігі туралы айтуға мүмкіндік берді.[6]
1974 жылы Һомо Еректустың ең көне үлгілерінің бірі табылды — KNM-ER 2598 бас сүйегінің фрагменті, жасы 1,855-1,897 миллион жыл. n. Сондай-ақ ол жерден гоминин кальварийінен (KNM-ER 77066, KNM-ER 77067, KNM-ER 77068, KNM-ER 77069, KNM-ER 77070), проксимальды 3-ші метатарсальды KNM-701ER, пайда болған болуы мүмкін бес кішкентай фрагмент табылды.[7]
KNM ER 1805 ерте гомо мен массивті австралопитектердің гибриді болуы мүмкін.[8]
Кооби-Форадан алынған KNM-ER 736 және KNM-ER 1808 ерте плейстоцендік шығыс африкалық ірі денелі гоминдерге ұқсастығын көрсетеді, мысалы, Нариокотоме III (Кения) тегі Туркана баласы (KNM WT 15000), Гомбордағы MK3 (IB7594) сияқты. Аймақ Контур (Эфиопия), ал Убайдиядан (Израиль) UB 10749. Homo habilis түрінің ұсақ денелі өкілдерінен де, Дманиси D2700/D2735 (Грузия) гоминидінен де ерекшеленеді, бұл, шамасы, Homo тектес өкілдерінің ерте қоныс аударуының әртүрлі оқиғаларын көрсетеді.[9]
KNM-ER проксимальды жіліншігінде белгісіз түрлердің 741 гоминдері, шамамен. 1970 жылы табылған 1,45 миллион жыл, тас құралдардан тоғыз кесінді және үлкен мысықтың екі тіс ізі анықталды.[10]
Әдебиеттер
өңдеу- Кооби-Фора // Оксфордская Иллюстрированная Энциклопедия Всемирная история (с 1800 г. и до наших дней).
- Richard E. Leakey and Roger Lewin, People of the Lake, Copyright 1978, various editions.
- Delta Willis, The Hominid Gang, Copyright 1989, various editions such as the Viking, ISBN 0-670-82808-4.
- Bernard Wood, Koobi Fora Research Project Volume 4: Hominid Cranial Remains, Oxford University Press. 1991, ISBN 0-19-857502-5.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Koobi Fora: Historical Background, National Museums of Kenya, http://www.museums.or.ke/content/view/24/9/, retrieved 2010-04-30 Источник.
- ↑ Heslip, Steven Homo ergaster. Michigan State University (2001).
- ↑ KNM-ER 62000.
- ↑ KNM-ER 60000 и KNM-ER 62003.
- ↑ Кооби Фора: «ранние Homo» / Koobi Fora.
- ↑ Meave G. Leakey, Fred Spoor, M. Christopher Dean, Craig S. Feibel, Susan C. Antón, Christopher Kiarie, Louise N. Leakey. New fossils from Koobi Fora in northern Kenya confirm taxonomic diversity in early Homo, 08 August 2012
- ↑ Ashley S. Hammond et al. New hominin remains and revised context from the earliest Homo erectus locality in East Turkana, Kenya Мұрағатталған 15 сәуірдің 2021 жылы., 13 April 2021
- ↑ KNM-ER 1805.
- ↑ Alon Barash et al. The earliest Pleistocene record of a large-bodied hominin from the Levant supports two out-of-Africa dispersal events Мұрағатталған 27 ақпанның 2022 жылы. // Scientific Reports. Volume 12, Article number: 1721, 02 February 2022
- ↑ Briana Pobiner, Michael Pante, Trevor Keevil. Early Pleistocene cut marked hominin fossil from Koobi Fora, Kenya Мұрағатталған 30 маусымның 2023 жылы., 26 June 2023