Кәдімгі қарағай

Кәдімгі қарағай — Қазақстанда кездесетін барлық қарағай тұқымдастарыныӊ ішіндегі кеӊ тараған түрі. Қазақстанныӊ ұсақ шоқыларында және Алтай тауларында, жазықтағы орманды далада және далада, құмда және құрғақ топырақта жабайы түрде өседі. Еліміздіӊ басқа жерінде көгалдандыру мақсатында адамдар тұратын табиғи мекендерде табиғи апаттардан сақтау үшін өсіріледі. Топырақты тұрақтандыраду қасиеті, тамыр жүйесініӊ құрылым ерекшелігімен түсіндіріледі. Жазықтағы қалыӊ орманда тереӊге бойлайтын кіндік тамыр өзек жетіледі. Құмда, тау беткейінде, тереӊге кететін кіндік тамырдан өзге жанама тамырлар шығады, топырақтыӊ жоғарғы қабатында орналасады. Биік (20-40 метр дейін) ағаштар, қарағайлар көз тартарлық әдемі болып биіктей береді. Биік, түзу діңдерінен кеме желкенінің ағашын жасайды. Жуан діңі қызғылт-қошқыл қабықпен тілімделген, ашық-жасыл және сарғыш түсті жолақ сүрек кездеседі. Дің зақымданғанда мөлдір жасқа ұқсас хош иісті шайыр ағады. Оның екі түрлі – ұзын және қысқа қылқандары мәңгі жасыл, екі-екіден шоқтана орналасқан. Олар ұзын, жіңішке, ұшы үшкір, сондықтан оларды ине деп те атайды. Қылқандар 2-3 жыл өмір сүредіт. Бір ағашқа жекелей орныққан гүлдері дара жынысты, тығыз гүл шоғырына жиналған. Екі аталықты, тозаңды гүлдері ұзын өркендері бас жағына көптеген масақтарға топтасқан. Аналық гүп шоғыры – сопақ, тік тұратын бүршіктер, түсу кезеңі екі жыл. Пісуі – сұрғылт-қоңыр түсті, үлкен, ұзындығы 6 см, ені 4 см. Тұқымы ұсақ, дөңгелек, кең үшбұрышталған қанат тәрізді пленка, ұзындығы 1,5-2 см болады. Мамыр-маусымда гүлдейді, маусым-тамызда жеміс салады.

Дереккөздер

А. А. Иващенко. Қазақстан өсімдіктер әлемі. Алматыкітап баспасы, 2012.