Көк (сөз)

Көк. Бұл жерде біздің әңгіме етпегіміз заттың түсіне немесе жаңа шыққан жас шәп, аспанның синонимі ретінде айтылатын «көк» туралы емес. Осы «көк» не 10 томдық түсіндірме сөздігімізге, не орфографиялық сөздікке ілінбеген. Бірақ қазіргі қазақ халқының тілінде жиі болмаса да, қолданыста болып тұратын сөз. Кейде қарттардың аузынан шыққан «көгі жақсы», «көгі жаман» сияқты тіркестерде де кездеседі. Аталған сөздің тілімізде өте ертеден келе жатқандығына ежелгі түркі жазба ескерткіштері және қазіргі кейбір түркі тілдері деректері куә. Мысалы, Қашқари сөздігінде «кәкүң кім» сияқты тіркестің аудармасы — «сенің шыққан тегің қандай?» дегенді ұғындырады (МҚ, II, 284). В. Радловтың көрсетуінше, телеуіт тілінде «көгі» сөзі «ру» мағынасында қолданылатындығын байқаймыз (В. Рад. ,Опыт.., II, 2, 1232).

Сөйтіп, «көк» сөзінің біз білетін мағыналарынан басқа, ертеде жиі қолданылып, қазір сирек қолдану нәтижесінде ұмытылуға, естен шығуға айналып бара жатқан да мағынасы барлығын білдік.