Көп жылдық тоң

Көп жылдық тоң , мәңгі тоң – жер бетіне жақын орналасқан, ғасырлар және мыңжылдықтар бойы теріс (00С-тан төмен) температура жағдайында болатын тау жыныстарының жер астылық белдемі. К. ж. т. терминін ғылымға 1927 ж. тоң зерттеуші Ресей ғалымы М.И. Сумгин (1873 – 1942) енгізген. К. ж. т. тау жыныстарының негізгі белгілері: теріс температурада және олардағы ылғалдың мұз күйінде болуы. К. ж. т. жер бетінен біршама тереңде, маусымда жібитін тау жыныстар қабатының астында орналасады, қалыңд. бірнеше метрден 1500 м-ге дейін, тұтас немесе үзік-үзік таралады. К. ж. т-ның ұзақтығы тоң тау жыныстарында бұзылмай сақталған жануарлар (мамонт, мүйізтұмсық, жылқы, т.б.) қалдықтары болуымен анықталады. Алтайдағы К. ж. т. қабаттарынан сақ тайпаларының алтын киімді көсемдері аттарының қалдықтары, мәдени қалдықтары сақталған Берел (қ. Берел қорымы), т.б. археол. ескерткіштері табылған. Қазақстанда К. ж. т. биік таулы аймақтарды ғана қамтиды. Олардың жалпы ауданы 16760 км² (Алтай 5670 км², Сауыр – Тарбағатай 920 км², Жетісу Алатауы мен Кетпен (Ұзынқара) жотасы 1990 км², Іле және Күнгей Алатауы 2250 км², Қырғыз және Талас Алатауы 1040 км²).