Лакандондар

Лакандондар (масеваль, карибес) — Мексиканың оңтүстік-шығысындағы майялар тобының халқы (солтүстік-шығыс Чьяпас штатындағы Окосинго муниципалитеті). Саны шамамен 600 адам (2008 жылғы бағалау). Олар солтүстік немесе батыс (наха, мецабак қауымдастығы, Санта-Крус және Чо­коль­ха өзендерінің сағасында), оңтүстік және шығыс (сан-кин­тин, Лаканха, Хатате және Лакантун өзендерінің жоғарғы ағысында) болып бөлінеді.

Лакандондар
масеваль, карибес
Бүкіл халықтың саны
600
Ең көп таралған аймақтар
Мексика
Тілдері
лакандон тілі, испан тілі
Діні
дәстүрлі нанымдар, христиандық

Тілі

Тілі - майя тілдерінің юкатекан тармағының лакандон тілі, жартысы испан тілінде сөйлейді.

Діні

Ежелгі заманнан бері Лакандондық діни жүйе табиғи циклдарға негізделген. 1950 жылы миссионерлер үндіс қауымдастығына еніп, шіркеу әдет-ғұрыптарын ішінара енгізді, кейбіреулері христиандар.

Тарихы

Лакандондар - испан конкистадорлары жаулап алмаған жалғыз майя халқы. 18 ғасырда олар Мексиканың оңтүстігіндегі Чиапас федералдық штатының джунглилеріне қашып, онда олар оқшауланған отбасылық рулармен өмір сүрді. Олар өркениетпен тек 20 ғасырда ғана байланысқа түсті. Олардың тұрғындары үш ауылда - Наха, Метцабок және Лаканхада тұрады. Өткен жылдары Лакандондар өз ауылдарын сырттан келушілерге ашып, экотуризм орталықтарын құрды. Туристік жобаларды Мексика үкіметі қаржыландырады. Мексикадағы басқа байырғы халықтардан айырмашылығы, Лакандондар мемлекеттен үлкен қаржылық қолдау алады. Лакандондар ақшамен 1950 жылдары таныс болды. Бұған дейін олардың дүниесі мен өмірінің негізі орман болған. Олардың ойы мен іс-әрекетін қоғам анықтайтын. Бүгінде әркім жеке шешім қабылдайды.

Кәсібі

Дәстүрлі кәсіптері - қолмен атқарылатын егіншілік (жүгері, бұршақ, асқабақ, чили бұрышы, қызанақ, мақта, темекі, банан, маниок және т.б.), асыл тұқымды құс және аз мөлшерде шошқа өсіріледі. Аң аулау, терушілік, балық аулау сақталған.

Тұрмыс салты

Елді мекен 5-10 туысқан көпбалалы патрилокалды отбасылардан тұрады. 20 ғасырдың басына дейін патрилиндік тотемдік рулар сақталды. Көп әйел алу (5 әйелге дейін) және туысқандық некелер жиі кездеседі. Үйде әр әйел мен баланың өз ошағы бар.

Тұрғын үйлері бір бөлмелі, сопақша немесе тік бұрышты, қамыс пен бұтақтардан тұрады. Кейде қабырғасыз, пальма жапырақтарынан жасалған аласа көлбеу төбесі бағаналарға тіреледі. Ауылдың орталығында сопақша пішінді, қабырғалары жоқ ерлер үйі орналасқан. Олар гамактарда ұйықтайды, ыдыс-аяқтар арқалықтар мен тіректерге ілінеді. Темекі шегу кең таралған.

Дәстүрлі киім - мақтадан жасалған туника тәрізді ұзын жейделер (ноок, шикул), әйелдер белдемше киді. 20 ғасырдың ортасына дейін ер адамдар моншақ тағып, мұрын қалқасын тесіп, беттерін бояған. Барлық адамдар жалаң аяқ жүрді.

Дәстүрлі музыкалық аспаптары - флейталар, барабандар, теңіз раковиналары. Испандық дәуірге дейінгі мифология мен фольклор сақталған.