Уикипедия

Лаогай

Лаогай (勞改/劳改), Láodòng Gǎizào (勞動改造/劳动改造) аббревиатурасы, ол «еңбекпен түзеуді» білдіреді, - бұл Қытай Халық Республикасында (ҚХР) түзеу-еңбек және түрме фермаларын белгілеуге қолданылатын, Қытай қылмыстық әділеттілігі жүйесінің ұраны. Лаогай лаоджиаодан өзгеше, ол «жұмыстың көмегімен қайта тәрбиелеуді» білдіреді, ол қылмыскерлер болмаған, бірақ елеусіз құқық бұзушылықтарды жасаған адамдарды әкімшілік ұстау жүйесі болды. Лаоджиао жүйесі құқық бұзушыларды заңға бағынушы азаматтарға айналдыруға арналған. [1]Лаоджиао жүйесі бойынша қамауда болған адамдар жалпы лаогай түрмелерінен бөлек мекемелерде ұсталды. Екі жүйе де, бірақ, түзеу жұмыстарымен байланысты. 1994 жылы Лаогай лагерлері «түрмелер» деп қайта аталды.[2] Бірақ, қытай қылмыстық заңнамасы бұрыңғыдай еңбекке қабілетті қамаудағы адамдар «білім алуға және еңбекпен түзелуге» тиіс болуын көздейді.[3] Еуропа мен АҚШ-қа экспорттауға тұтынушылық тауарларды өндіретін мәжбүрлі еңбек лагерьлерінің тармақталған желісінің болуы құпияланған болды.[4][5] Al Jazeera English телекомпаниясының Қытайдың түрме желісі туралы ақпаратты жариялауы, оны 2012 жылғы 7 мамырда Қытайдан қуылуына әкеліп соқты.[6][7] Бағалар бойынша, жүйе ондаған миллион қамаудағы адамдардың өліміне әкеліп соқты [8][9][10] және сыншылармен құлдыққа теңестірлді.[4][11]

Тарих

өңдеу

1950-інші және 1960-ыншы жылдары ұйымдастырылған фабрикаға ұқсас қытай түрмелерінде үкіметіке қатысты өте сыншыл немесе «контрреволюциялық» болып саналған адамдардың көбі болды. Бірақ, саяси немесе діни себептері бойынша тұтқындалған көптеген адамдар Дэн Сяопин реформаларының басында 1970-інші жылдардың аяғында босатылды.

21 ғасырда сыншылар қытай түрмелері шет елдерде сатуға арналған өнімді өндіреді, ал пайдасы ҚХР үкіметіне түседі деген пікірлер айтты.[12] Өнімдер диапазонына көк шай өндіруден бастап өнеркәсіптік қозғалтқыштарға және шахтада өндірілетін көмірге дейін кіреді.[13] Джеймс Д. Сеймур мен Ричарда Андерсонның айтуы бойынша лаогай лагерьлерінде өндірілген өнім құрлықтық Қытайдың экспорттық өнімінің және жалпы ішкі өнімінің маңызды емес көлемін құрайды.[14] Олар қамаудағы адамдардың еңбегін өндірісте пайдалану өзімен өзі адамның құқықтарын бұзу болып табылмайтынын және қытай түрмелеріндегі қамаудағы адамдардың көбі әдетте, Батыста қылмыстар ретінде қаралатын қылмыстар үшін мерзімдерін өтеп жатқандарын айтады. Лаогай атына Батыстың сыны мәжбүрлі еңбекпен өндірілген өнімнің экспортында ғана емес, бірақ және саяси немесе тіркелмеген қытай үй шеркеулерінің басшылығы сияқты, діни бұзушылықтары үшін тұтқында отырған қамаудағы адамдардың пайымдауларына негізделген.[15] Лаогай түрмелерде ұстау жағдайларының жаман болуынан бүкіл жұртқа жария болған және сынға ұшыраған кезде, Сеймур мен Андерсон «ең болмағанда, лаогай, кейбіреулер айтқандай, «кеңес ГУЛАГының қытай баламасы» болып табылмайтыны мәлімдеп, бұндай сын асырылып айтылған деді».[14]

Социализмнің құлдырауының салдарынан болған құрылымдық өзгерістер жергілікті билік органдарына олардың кірістерін басқа көздерден толтыру мақсатында қысымды күшейтіп, салық түсімдерін қысқартуға әкеліп соқты. Одан басқа, қамаудағы адамдар, әдетте, жақсы жұмыс күші болып табылмайды. Қытайдағы қамаудағы адамдардың еңбегімен өндірілетін өнімнің сапасы өте төмен және ақылы еңбекпен өндірілетін өніммен салыстыру бойынша ашық нарықта сатуға жарамсыз болады.[14]

Гарри Ву кітаптар, соның ішінде Troublemaker и Laogai атты кітап жазды, ол 19(?)-інші жылдардан бастап 1990-ыншы жылдарға дейінгі жүйені сипаттайды. Ву ос лагерьлердің қамаудағы адамдарының бірі болды және ол жас колледж студенті болған кезде, үкіметті сынағаны үшін 19 жыл, 1960 жылдан бастап 1979 жылға дейін қамауда болды.[16] Аштық өлім қасын басынан өткеріп, ол аяғында 1985 жылы шақырылған ғалым ретінде Құрама Штаттарына көшіп кетті. «Лаогай» ғылыми-зерттеу қорының, Вашингтонда Колумбия округінде орналасқан, адам құқықтары жөніндегі үкіметтік емес ұйымның 2008 жылғы бағалауына келісімді, Қытайда лаогай жүйесі бойынша шамамен 1 045 мекеме әрекет етті, оларда 500 000-нан бастап 2 миллионға дейін қамаудағы адамдар болды.[17]

Лаогай лагерьлеріндегі жағдайлар

өңдеу

Лаогайдың қамаудағы адамдарының тұру жағдайлары бүкіл дүниежүзі бойынша жағдайлары туралы ақпарат тарату және жария ету күшінде көз жазбай назарда тұр. Қытай үкіметі:

«Біздің экономикалық теорияға келісімді, адам ең күшті өндіруші күш болып табылады. Саяси түсініктері бойынша физикалық тұрғыда құртылуы тиіс болатындарды қоспағанда. Адамдар өндіруші күш ретінде пайдаланылуы тиіс, сонымен бірге, бойсұну қажетті шарты болуы тиіс. Лаогай жүйесінің негіз болатын саясаты «Мәжбүрлі еңбек құрал ретінде, ал ойлау реформасы - біздің негізгі мақсат» деп айтудан тұратынын мәлімдеді.[18]

Киімі

өңдеу

Лаоджиаоның қамаудағы адамдарына қарағанда, Лаогайдың қамаудағы адмдарына киім беріледі. Жерге және оның экономикалық жағдайына байланысты, киімнің сапасы маңызды ерекшеленуі мүмкін. Кейбір қамаудағы адамдар қара немесе сұры түсті қиім алады, сол кезде басқалар күңгірт қызыл немесе көк түсті киім киеді. Сонымен қатар, орналасқан жеріне байланысты, киімнің қалыңдығы әртүрлі болуы мүмкін. Әдетте, униформада «қылмыскерді» және тиісті «еңбекпен түзетуді» білдіретін «fan» және «lao gai» қытай иероглифтарымен мөр қойылады.[19] Бұдан басқа, қамаудағы адамдарға резеңкеден немесе пластиктен жасалған қос аяқ-киім беріледі.[20] Бұл минимумдер 2,5–3 юань (2009 жылғы 11 сәуірдегі жағдайы бойынша 0,37–0,44 АҚШ долл.) мөлшеріндегі олардың мардымсыз ай сайынғы жалақыларына іш киім, шұлық, бас киім және күртеше сатып алуы тиіс, қамаудағы адамдардың талаптарына сай келмейді.[19] [20] Күртешелер Мао дәуірінде сирек болды және әдетте, жаңа матадан емес, ал ескі көрпелердің қиықтарынан тігілді. Киімді жуу да сирек болды, бірақ түрмелерге киім жеткізу Дэн-Цзян дәуірінің ортасынан бастап жақсарды.[19]

Тамақтану

өңдеу

Азық-түлікті бөлу ол «лаогайдың құжаттандырылған 1 155 астам лагерьлерінде» өзгерілгендей, уақыты бойынша қатты өзгерді.[11] Пекиннің қасындағы бір лагерь айына бір адамға 13,5-тен 22,5 кг дейін азық-түлік бөледі. Бұл шамамен орташа көрсеткіш. Тамақ ұн болып тартылып, олардан нан пісірілетін немесе ботқа дайындалатын ақ жүгері мен жүгеріден тұрады. Пекин лагерінің қамаудағы адамдары айына 3 унция өсімдік майын алады. Әр 2 апта сайын қамаудағы адамдар «ерекше тағам – шошқа сорпасынан жасалған көже және буда пісірілген, ақ ұннан жасалған тоқаштар» алады. Жаңа жыл, Қытай Халық Республикасының Құрылған күні және Көктем мерекесі сияқты, маңызды қытау меркелерінде еттен жасалған тұшпара, ал басқа жағдайларда – жеңіл рацион беріледі.[20] Тамақ шамамен 10 адамнан тұратын топқа бір адам арқылы беріледі. «Zhiban» немесе «кезекші қамаудағы адам» деп аталатын қамаудағы адам арбада үлкен тегенеде өз тобының қалған бөлігіне тамақ жеткізеді. Жиі, арбаны басқа қамаудағы адамдар жұмыс істейтін жерге, үлкен қашықтыққа итеру қажет.[20] Қамаудағы адамдар күнде ботқа, нан және ең арзан көкөністерден даярланған сұйық көкөніс көжесін алады. Кейбір лагерьлер екі рет тамақтану туралы хабарлады, сол кезде басқалар үш рет тамақтануды рұқсат етеді.[19] [20] Тамақ беру дәрежесі және өнімділігі бойынша нормаланады, ол болжамдағандай, еңбек уәждемесін қамтамасыз етеді. Мао дәуірінде түрмелердегі тамақтану Үлкен өзгеру уақытында (1959-1962 жылдары) жалпы ұлттық аштық үшін ғана емес, ал және ең қатал ережелер үшін де [түсініктемелер қажет] өте мардымсыз болды. Тамақ аз болғандықтан, қамаудағы адамдар олар жұмыс істеген кезде қолдарына түскеннің бәрін жеді. Қамаудағы адамдар «егіс тышқандарын, шырылдауық шегірткелерді, шегірткелерді, құрбақаларды, жүзім шермейлерін, шекшектерді, құрт-құмырсқалардың құрттары мен жұмыртқаларын, сондай-ақ улы жыландарды» жеген кездегі жағдайлар құжаттандырылды.[19] Бұдан басқа, көптеген қамаудағы адамдар контрабандамен көкөністерді кері казармаға жеткізіп, олар жұмыс істеген егістерден өнімдерді ұрлаған. Цзябиангта, Ганьста, 3 000 қамаудағы адамның 2 500-не жуығы 1960 жылдан бастап 1962 жылға дейінгі кезеңде аштан өлді, ал кейбір тірі қалғандар каннибализммен айналысуға мәжбүр болды.[21] Лагерьлерде тамақтану үлкен проблема болды, әсіресе, 1950-інші-1960-ыншы жылдардың басында, ҚХР (Қытай Халық Республикасы) болуының алғашқы жылдары. ҚКП (Қытай Коммунисттік партиясы) ахуалды өз бақылауына алғанға дейін, қамаудағы адамдарды бақылау мақсатында сирек ашығу әдістерін пайдаланды.[19] ҚКП тұнғыш көшбасшылары ашығу және бүліншілік қамаудағы адамдардан тамақты бермей ұстау әдісінің күшін сезінді және осы уақытқа дейін бұл тәжірибе өте таралған болды. 1990-ыншы жылдардың басынан Шығыс Қытайдың жағалауындағы аудандардағы кейбір азық-түліктің сапасы мен көлемін көтерді.[19]

Тұрғын үй-жайлары мен санитарлық жағдайлары

өңдеу

Лаогай тақырыбы бойынша әдебиетте әдетте казарма ретінде ескерілетін тұрғын үй-жайлары салыстырмалы жабайы болды. Олардың көбінде едендер цементтен немесе ағаштан жасалған болды, бірақ кейбіреулері сабаннан жасалған және/немесе жер болды. Әжетхананың орнына шелек болды, сондай-ақ ешқандай жиһаз болған жоқ. Қамаудағы адамдар бөлмеде 10 адамнан, ені 30 см кеңістікте ұйықтады.[20] Жаңадан келген қамаудағы адамдар әжетханаға жақын жерде ұйқтауға мәжбүр болды, сол кезде ұзақ мерзімін өтеп жатқан басқа қамаудағы адамдар қарсы қабырғаның қасында ұйықтады.[19] Шомылатын бөлмелер мен жуынатын бөлмелер өте сирек болды және мемуарларда жиі мүлдем ескерілмеген. Жалғыз жуыну түрі суы бар бассейнді пайдалану болды, ол аздап сирек болды. Бұл тиімді емес болды, сондықтан қамаудағы адамдардың барлық тобы сол бір суды пайдаланды. Тіс шөткесі мен тіс пастасы, дәретхана қағазы, сабын мен сүлгі сияқты, негізгі қажет заттар берілген жоқ; қамаудағы адамдар өздерінің жалақыларына оларды сатып алуға мәжбүр болды.[19] Қамаудағы адамдар адамдардың, солай жануарлардың көңін шашқаны белгілі және олардың қолдарын жууға мүмкіндігі болмай, тез тамақ ішуі қажет болды.[19] Жатын үй-жайлары бәр жағынан қабырғамен қоршалған болды. Бұндай қабырғаның биіктігі 20 футқа жуық және электр қоршаумен қоршалды. Әр бұрышта күзет мұнарасы тұрды. Осы қабырғаның сыртында 40 фут бос кеңістік, ал содан кейін, біріншісіне ұқсас, бірақ үлкенірек, тағы бір қабырға болды.[20]

Аурулар мен зиянкестер

өңдеу

Лаогай лагерьлері зиянкестердің көптеген түрлерімен зақымданған болды. Қандала соншалықты көп болды, олар кейбір кезде түнде бұлт болып жапты. Соның салдарынан, қандала бұлтын Лаогай танкілері немесе "tanke" деп атады.[20] Олар бүкіл денелерінде ұсақ қызыл тыртық қалдырып, қамаудағы адамдардың қанын сорды. Бұл тыртықтар қышыды, ал кейбір кезде, ауыр жағдайларда, қамаудағы адамдардың терілерін қанын шығарғанға дейін тырнауларына әкеліп соқты, ол қауіпті жұқпаларға әкеліп соқты. Биттер басқа таралған зиянкестер болды; кейбір қамаудағы адамдардың оларды жеуі белгілі. Лагерьлерде инсектицидтер немесе пестицидтер пайдаланылған жоқ. Қамаудағы адам Чжан Сяньлян «бір қамаудағы адамның шолақ дамбалындағы паразиттар газеттің бірінші жолағындағы сөздер қанша, сонша болады» деп жазды. Ол бүргелер соншалықты көп болды, олар өздерінің жапасымен оның көрпесін қызылкүрең түске айналдырды» деп атап өтті. [19] Сонымен қатар, дөңгелек шермейлер қамаудағы адамдардың денсаулығына таралған қауіп болды, әсіресе лаогай фермаларында, онда тыңайтқыш ретінде адам экскременттері пайдаланылды.[19] Нашар тамақтанумен қатар тамақтанумен байланысты көптеген аурулар пайда болды: бери-бери, ісіну, қырқұлақ және пеллагра дәрумендердің жетіспеуіне байланысты ең таралған болды.[20] Пайдалы астың болмауымен туындаған денсаулыққа байланысты басқа да проблемаларға майлар мен талшықты ақуыздың болмауына байланысты қатты іш өту және іш қату кірді. Іш өту мен іш қату жиі емсіз қалатын, үзіліссіз 12 сағаттық қолмен жұмыс істеуге қосымша иммундық жүйесін нашарлатқан. Аяғында, көптеген бұл жағдайлардан кейін өлім-жітім ілескен.[19] Бұл лагерьлердің қоныстанушыларының арасында екі ауру кәрлене түскен: туберкулез бен гепатит. Сонымен қатар, олар жиі өте кеш болмағанша, емсіз қалған. Лагерьлердің негізгі кадрлары әр таңда казармада қалу және жұмыс күнін жіберу үшін, кім қаншалықты ауру шешкен. Көптеген қамаудағы адамдарды олар ауырған кезде де жұмыс істеуге мәжбүр еткен.[20] Қамаудағы адамдарға әр кеш 2 сағат бойы индоктринацияға ұшырауға тура келген кезде, психикалық аурулар Мао дәуірінде өте таралған болды. Адамдар қамауда болған кезде, белгілі уақыт кезеңінде болған миын жеу олар мисыздыққа және көптеген жағдайларда өз өзіне қол жұмсауға жеткізетіндей, соншалықты қарқынды болуы мүмкін.[19]

«Еңбек арқылы түзеу»

өңдеу

Мәжбүрлі еңбек Лаогай лагерьлерін анықтаған. Төменде Гарри Вудан Туанхэ (Tuanhe) түрме-лагерьлеріндегі жай күннің сипаты беріледі. Ол сипатқа сай, Лаогай түрме-лагерінде 19 жыл өткізді. Қамаудағы адамдарды таңғы 5:30 оятады, ал таңғы 6:00 кезекші қамаудағы адам ас үйден жүгері ботқасы мен жүгері наны бар кеспектерді арбамен домалатып әкеледі... таңғы 7:00 казармаға қоғамдық қауіпсіздік персоналы кіреді (капитан), барлық қамаудағы адамдарды жинайды және барлық ауру адамдарға казармада қалуға рұқсат береді. Жұмыс орнында болғанда, капитан өндірістік міндеттерді береді ... Түскі уақытта әр қамаудағы адамға үлкен банкадағы көкөніс көжесі, екі кесек жүгері наны және үлкен түтіктегі ауыз суы бар арбамен кезекші қамаудағы адам келеді... шамамен 30 минуттан кейін, кешке капитан жұмысты аяқтау туралы хабарлағанға дейін жұмыс жаңғыртылады. Әдетте, қамаудағы адамдар казармаға шамасы 18:30 қайтып келеді. Қайтып келу бойынша тағы жүгері наннан, жүгері ботқа мен көкөніс көжеден кешкі ас. Таңғы 7:30 2 сағаттық оқу басталады. Ауа-райына байланысты емес, 21:30, барлық қамаудағы адамдарды түгендеу және капитан сөз сөйлеу үшін казарманың қасына жиналады. Шамамен 22:00 бәрі ұйқыға жатады. Түнде жарық жағылмайды және ешкімге жүру рұқсат етілмейді. Қамаудағы адам оған тағайындалған жатын орнында қалуы және бүкіл цикл қайтадан басталғанға дейін, келесі күні таңғы 5:30 дейін тосуы тиіс.[20] Квоталарды толтыру Лаогай лагерьлерінің қамаудағы адамдары өмірінің көп бөлігін құрайды. Нысаналы өнімділіктің төмендеуі немесе артуы олардың өмірінің сапасын анықтайды. Нысаналы өнімділікті сақтамау жалғыз қамауға алынуға немесе тамақтану жеңілдіктерінен айырылуға әкеліп соғуы мүмкін. Әдетте, егер жұмыскер стандартқа сәйкес келмесе, тәулік рационы 10-20% қысқартылады. Кейбір қамаудағы адамдар табысқа жетеді, олар талап етілетінен көбірек қабілетті. Кейбір кезде, олар қосымша немесе сапалырақ тамақ алады. Бұл қосымша тамақ аса өнімді болу үшін, артық калория жағуға тұрмайтыны айтылды, сондықтан көптеген қамаудағы адамдар ең аз күш салып аз істеуді қалайды, сонымен неғұрлым көп энергия үнемдейді.[19] Лаогай лагерьлеріндегі жұмыс жағдайлары стандарттарға сәйкес келмейді және нормадан төмен.[цитация керек] «Лаогай» ғылыми-зерттеу қорының тергеушілері қамаудағы адамдар қорғаныс жарақтарынсыз асбест және басқа да токсинды заттар өндірген, қолдарын қорғаусыз батареялармен және и аккумуляторлық қышқылдармен жұмыс істеген, жануарлардың терілерін жұмсартуға пайдаланылатын химиялық заттармен тереңдігі 3 футқа дейін толтырылған күбілерде жалаңаш тұрып күнге күйген, сондай-ақ тиіссіз жабдықталған кеніштерде жұмыс істеген орындарды растады, онда жарылыстар мен жазатайым оқиғалар қалыпты құбылыс болып табылады.[11] Карьерлік дайындық бүкіл дүниежүзі бойынша мәжбүрлі еңбек түрмелерін ақтау үшін тарихи тұрғыда пайдаланылды. Қытайда, мәжбүрлі еңбек түрмелері сол аргументпен ақталғанына қарамастан, осы уақытқа дейін карьерлік дайындық минималды болды. Босағаннан кейін, Лаогай түрмесінде алынған дағдылар (мысалы, арықтар қазу немесе тезек лақтыру) әрқашан қалаулы еңбекке орналасуға әкеліп соқпайды. Нарықта талап етілген дағдылары бар Лаогай жүйесіне түсетін қамаудағы адамдар түрме кешенінде осы дағдыларын пайдаланып, жиі жұмыс алады. Дәрігерлер, мысалы, жиі Лаогай лагерінде негізгі кадрларға ұқсас жеңілдік ем, көп тамақ, төсек алатын дәрігерлер болды. «Егер оқыту лагерьдің іскер қажеттіліктеріне сәйкес келмесе, қамаудағы адамдар жаңа дағдыларға ие болып сирек босатылады».[19] Бірақ, тіпті жуырда қамаудағы адамдарды пайдалы кәсіпке оқыту бағдарламасы енгізілді.[неге?][19] Лаогай кешендерінің көп тұрпаты болуына қарамастан, көптеген кәсіпорындар - бұл фермалар, шахтылар немесе фабрикалар. Қытай үкіметінің деректері бойынша «Лаогайда өндірілетін өнімдердің 200-ге жуық түрлі түрлері бар, олар халықаралық нарықтарға экспортталады».[11] «Қытай шайының ширегі Лаогай лагерьлерінде өндіріледі; қытай ысуға бейім химикаттарының 60 пайызы Шеньянде Лаогайдың бір лагерінде өндіріледі... Елдегі болат құбырларын өндіру бойынша ең ірі зауыттарының бірі Лаогай лагері болып табылады...» [11] Бір Лагерь, Цянгрид, жыл сайын 22 000 метриялық тоннадан астам астық жинайды. [22] Dulan County prisoners have planted over 400,000 trees.[22] Дулан округінің қамаудағы адамдары 400 000 астам ағаш отырғызды.Дереккөз қатесі: <ref> тегін </ref> тегімен жабуды қажет етеді Профессор Р.Дж. Руммель «өлгенге дейін егісте жұмыс істейтін, барлық ұжымдастырылған, нашар тамақтанатын және жаман киінген диқандады» қоспай, мәжбүрлі еңбек «демоцидтерінің» саны 15 720 000 тең болады дейді.[9] Гарри Ву 15 миллионға тең, өлім-жітім санын айтады.[10] Жан-Луи Марголиннің айтуы бойынша контрреволюционерді басу бойынша науқан барысында ресми пенитенциарлық жүйенің қаталдығы теңдессіз деңгейге жетті, ал 1952 жылға дейін өлім-жітім жылына 5 пайызды «сөзсіз артты» және Гуансиде алты ай ішінде 50 пайызға жетті.[23] Шаньсиде бір шахтада күнделікті 300 ден артық адам өлді.[23] Азаптау қалыпты құбылыс болды, ал жеткілікті көп болған көтерілістерді басу «кәдімгі жаппай өлтіруге» әкеліп соқты.[23] Бір қытай дін қызметшісі 100 сағаттан астам жауап алғаннан кейін қайтыс болды. Янчанда мұнай кен орындарында жұмыс істейтін 20 000 қамаудағы адамдардың бірнеше мыңы өлтірілді.[23] 

Белгісіз Мао кітабында, биограф Мао Юнг Чанг және тарихшы Джон Халлидей Мао Цзэдун басқарған кезде түрмелер мен еңбек лагерлерінде 27 миллионға жуық адам қаза тапты деп есептеді.[8] Олар қамаудағы адамдар ең қас кеуектікте аса ауыр жұмыстарға ұшыратылғанын және өлім мен өз өзіне қол жұмсау (мысалы, астықты ұнтақтағышқа түсіп кету) қалыпты құбылыс екендігін айтады.[8]

Қосымша ақпарат

өңдеу

• 2003 жылы «лаогай» сөзі Ағылшын тілінің оксфорд сөздігіне енді. 2005 жылы «лаогай» сөзі Дуден неміс тілінің сөздігіне,[24] ал 2006 жылы – француз және италия сөздіктеріне енді.[25] • 2008 жылы Гарри Ву Вашингтонда, Колумбия округінде Қытайдағы адам құқықтарына тікелей арналған Құрама Штаттары мұражайларының тарихында оны алғашқы деп атап, Лаогай мұражайын ашты.[14][26][27]

Дереккөздер

өңдеу
  1. ↑ Reeducation Through Labor in China. Human Rights Watch (June 1998). Тексерілді, 12 қазан 2008.
  2. ↑ Chinese Political Prisons. Басты дереккөзінен мұрағатталған 25 маусым 2007. Тексерілді, 20 тамыз 2008. ().
  3. ↑ Script error: No such module "Template wrapper".
  4. ↑ a b Prison slaves: China is the world's factory, but does a dark secret lurk behind this apparent success story? (Part of the series: Slavery: A 21st Century Evil) (March 25, 2012). Тексерілді 8 мамырдың 2012.
  5. ↑ Chongqing: China allows counsel for reeducation-through-labor cases. Laogai Research Foundation (April 4, 2007). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 сәуір 2009. Тексерілді, 22 қазан 2008. Translated from Chinese, original source was 海涛 中国重庆允许律师代理劳动教养案. Voice of America (April 4, 2008). Тексерілді, 4 сәуір 2007.
  6. ↑ Michael Wines. China Expels Al Jazeera Channel (May 7, 2012). Тексерілді 8 мамырдың 2012.
  7. ↑ "Al Jazeera English to close China bureau" Al Jazeera English May 8, 2012
  8. ↑ a b c Chang, Jung and Halliday, Jon. Mao: The Unknown Story. Jonathan Cape, London, 2005. p. 338:

    By the general estimate China's prison and labor camp population was roughly 10 million in any one year under Mao. Descriptions of camp life by inmates, which point to high mortality rates, indicate a probable annual death rate of at least 10 per cent.
  9. ↑ a b Rummel, R. J. China’s Bloody Century: Genocide and Mass Murder Since 1900 Transaction Publishers, 1991. Script error: No such module "Catalog lookup link".Script error: No such module "check isxn". pp. 214–215
  10. ↑ a b Aikman, David. "The Laogai Archipelago" Мұрағатталған 8 наурыздың 2021 жылы., The Weekly Standard, September 29, 1997.
  11. ↑ a b c d e Chapman, Michael. "Chinese slaves make goods for American malls", . Human Events, 07/04/97, Vol. 53, Issue 25.
  12. ↑ "Forced Labor in China Мұрағатталған 25 шілденің 2008 жылы.." Congressional-Executive Commission on China. Retrieved on 2008-10-16. Full transcript of the roundtable session available.
  13. ↑ Tim Luard China's 'reforming' work programme. BBC News (May 11, 2005). Тексерілді, 20 тамыз 2008.
  14. ↑ a b c d Buffard, Anne-Laure D.C. museum 1st in U.S. to look at Beijing's prison system. The Washington Times (November 14, 2008). Тексерілді, 12 желтоқсан 2008.
  15. ↑ The Great Separation: House Church Pastor Expects Death in Chinese Prison. Тексерілді, 20 тамыз 2008.
  16. ↑ Exposing Laogai: Harry Wu Speaks At AIM Luncheon. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 маусым 2007. Тексерілді, 20 тамыз 2008.
  17. ↑ Laogai Handbook. The Laogai Research Foundation (2006). Басты дереккөзінен мұрағатталған 27 мамыр 2008. Тексерілді, 18 қазан 2008. p. 6.
  18. ↑ Wu, Harry, "The Other Gulag", National Review, 4/5/1999, Vol. 51, Issue 6
  19. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Williams, Philip F., and Yenna Wu. The Great Wall of Confinement: The Chinese Prison Camp Through Contemporary Fiction and Reportage. Los Angeles, CA: University of California Press, 2004. Print.
  20. ↑ a b c d e f g h i j k Wu, Hongda Harry. Laogai – The Chinese Gulag. Boulder, CO: Westview Press, Inc., 1992. Print.
  21. ↑ Howard W. French, "Survivors' Stories From China", New York Times, August 25, 2009
  22. ↑ a b By Ian Johnson. "China's Prison Camps Turn to Commerce --- Forced Labor Helps Settle Unexploited Regions. " Wall Street Journal, Aug. 14, 1998, Eastern edition: A13. ABI/INFORM Global. ProQuest.
  23. ↑ a b c d Stephane Courtois, et al. The Black Book of Communism. Harvard University Press, 1999. Script error: No such module "Catalog lookup link".Script error: No such module "check isxn". pp. 481-482
  24. ↑ Laogai Handbook. The Laogai Research Foundation (2006). Басты дереккөзінен мұрағатталған 27 мамыр 2008. Тексерілді, 18 қазан 2008. p. 25–6.
  25. ↑ 吴弘达 (Harry Wu) 祝贺LAOGAI（劳改）进入意大利语词典 (January 19, 2007). Тексерілді, 12 желтоқсан 2008. English summary: "Congratulations! Laogai entered Italian dictionary! Мұрағатталған 13 ақпанның 2012 жылы."
  26. ↑ Agence France-Presse US museum displays China's 'laogai'. The Taipei Times (November 10, 2008). Тексерілді, 12 желтоқсан 2008.
  27. ↑ Press Release: Laogai Museum Now Open to the Public. Laogai Research Foundation (November 13, 2008). Басты дереккөзінен мұрағатталған 22 қаңтар 2009. Тексерілді, 12 желтоқсан 2008.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Лаогай&oldid=3238877» бетінен алынған