Лигниц түбіндегі шайқас

Лигниц түбіндегі шайқас - 1241 жылы 9 сәуір күні моңғолдардың Шығыс Еуропаға қарсы жүргізілген жорығы. 1222 және 1223 жж. шапқыншылықтардан кейін Шығыс Еуропаға жорық жасау жоспарланды. Айта кететіні, Еуропада жаулап алынған жерлер Жошының еншісіне өтетіндігі алдын ала шешіліп қойған мәселе еді. Жошының өлімінен кейін бұл жерлерге оның ұлы Бату иелік ететін болды. Осылайша, бұл істегі негізгі рөл Батуға көшті. Жорыққа Шыңғыс хан әулетінен Батудан басқа, оның немере інілері:Үгедейдің ұлы Гүйік, Төленің ұлы Мөңке, сондай-ақ Шағатайдың ұлдары Бандар мен Қадан қатысты. Бұл жорықта Бату бас қолбасшы деген атаққа ие болып, оған көмекшілікке бұған дейін Шығыс Еуропада болып қайтқан, сондықтан жергілікті жағдаймен жақсы таныс Сүбедей бекітілді. Цзинь кампаниясы аяқталған кейін 1235 ж. өткен құрылтайда осы мәселелер шешілді. Қауіп-қатер бұлтының алдымен өз бастарына төнетіндігінен қаперсіз орыс князьдарының өзара алауыздығын тыймағандығы моңғолдарға жақсы белгілі болатын. Әулие Владимирдің алаңғасар мұрагерлері Қалқада алған ащы сабақты тез ұмытқан болса керек. Бір ұштығын Сүбедей ұстаған моңғолдардың барлау ісі таяуда жүргізілетін әскери қимылдардың нысаны болған Шығыс Еуропамен ғана шектелмеді. Ол өзінің суық қолын қиырдағы батыс жеріне де жүгіртіп үлгерген-ді. Бату алдымен оырс князьдарын ойсырата талқандап, оларды толық бағындырып және ауыр алым-салықтың астында қалдырғаннан кейін ғана тыл үшін қам жеемстен, Еуропаның қалған бөлігін жаулап алуға алаңсыз кірісе бастады. Бұл үшін саяси жағдай да оң қабақ танытып тұрғандай болды. Себебі Еуропа елдерінің әміршілері шеті көрінбейтін ұрыс - таласқа белшесінен батты, ал папа болса, өзінің атақ - беделін пайдаланып, Азиядан шыққан ортақ жауларға қарсы күш біріктірудің орнына, салмақты шешімін айтпай, жайбасарлық танытты. Моңғол әскері Карпатқа жеткенде Бату шақырған әскери кеңестің отырысында көсемдер Еуропаға ендеп кіру жөнінде шешім қабылдады. Бұған сылтау да табылса керек. Венгрия осыған дейін моңғолдардан қашып үлгерген қыпшақтардың ханы Құтан мен оның 40 000 нөкерін қанатының астына алған еді. Моңғолдар болса, оларды меншігіндегі құлдары және борышкерлері санайтын. Бату венгр королі IV Белаға қол астына жасырынған қыпшақтарды қайтармаса, соғыс ашатынын айтып, талап қойды. Бела талапты орындамай, дау қарудың көмегімен шешілетін болды. Айта кететіні, моңғолдар қапталдарында жатжұрттық қарулы күштерді қалдырудың қауіптілігін ескере отырып, Венгриямен көршілес елдерге де шапқыншылық жасады. Себебі, бұл елдердің моңғолдарға достық ниет танытпасы анық еді. Моңғол жасақтары бірде-барлауға, бірде-тонауға Польша жеріне Киев түбінен аттандырылып отырған. Олардың бірі - 1240 ж. Люблинге дейін жетіп, Галлиция арқылы Киевке мол олжамен оралған. Екіншісі - Сандомирді тонап, Краковқа таяғанда сәтсіздікке ұшырыған болатын. Демек, оң жақ қаптал мықты қолдауға зәру. Осы мақсатқа екі мықты жасақ бөлінді, бірі - Польшаға, екіншісі - Силезия Моравияға. Сол жақтан қалқалау үшін тап осындай жасақ Трансильвания арқылы аттандырылған. Негізгі күш Батудың жеке қолбасшылығымен Киев түбінен қысқа жолмен Карпатты асып өтіп, Будапештке шабуылдамақ. Қос бүйірдегі жасақтардың қимылы негізгі күштің осы қорғаныс шебін бұзып өтуін жеңілдетуі тиіс болатын. Аталған жоспар бойынша "бүйірдегі жасақтар негізгі күшке Венгрияда қосылуы керек" деп шешілді. Аталмыш міндеттердің барлығы сәтті орындалды. Польшаға басып кіретін Бандар ханзада басшылық еткен жасақ Шидлов түбінде поляктарды ойсырата жеңеді. Осыдан кейін қарсы моңғолдар Краков қаласын басып алып, өртеді де, Одер өзенінен өтіп, Бреславльді шабуылдауға аттанды. Тұрғындардың өздері қаланы өртеп, тастап кеткен болатын. Бірақ қаланың ішкі қамалына жасырынған халық табанды қарсылық көрсетті. Өздеріне қарсы Лигниц маңындағы Кацбах өзенінде қалың қол жасақталап жатқаны туралы мәлімет алған Бандар Бреславльдің ішкі қамалын қоршаудан босатып, екі жасақтың күшін жаудың 30 000 адамнан тұратын әскеріне қарсы жұмылдырды. 1241 ж. 9 сәуірде Лигниц маңында болған қиян - кескі ұрыста немістер мен поляктар рыцарьлығының жұлдызы сөнді.