Малала Юсуфзай
Мала́ла Юсуфза́й (пүшту ملاله یوسفزۍ; 12 шілде 1997, Мингора) — білімнің әлемнің барлық әйел қауымына қол жетімділігін жақтап сөйлейтін пәкістандық құқық қорғаушы. 2012 жылдың 9 қазанында Техрик-и-Талибан Пәкістан атты террористік қозғалыстың жауынгерлерінің қолынан құқық қорғау саласындағы әрекеттері үшін ауыр жарақат алды. 2013 жылы Анна Политковская атындағы және Сахаров атындағы сыйлық алды (премия).
2014 жылы Кайлаш Сатьяртхимен бірге "балалар мен жастарды басуға қарсы күрестері мен барлық балалардың білім алуға деген құқығы үшін күрескендері үшін" әлемдік Нобель сыйлығының лауреаты атанды. Ол Нобель сыйлығының ең жас лауреаты болып табылады.
Малала блогы
өңдеу2009 жылдың басында, өзі 11 жаста болған кезінде BBC-ға жазған блогы арқасында әлемге танымал болды. Ол блогында талибтардың Сват жазығын басып алмақшы болғаны туралы, талибтардың басулары кезіндегі өз өмірі туралы, сонымен қатар қыздардың білім алуының жоғарылауы жөніндегі өз пікірін айтады. 2009 жылдың соңында пәкістандық әскерилер үлкен деңгейде жауынгерлерге қарсы іс жүргізді, ал бұл талиптардың Сват жазықтығынан кетуіне алып келді.
Малала өміріне қастандық
өңдеу2012 жылдың 9 қазанында Малала Юсуфзай мектеп автобусымен үйге қайтып келе жатқанында автобусты бетперде киіп алған және қолдарында қарулары бар адамдар тоқтатты. Әскерилердің бірі автобусқа кіріп, барлық балалардан "Малала деген кім?" деп сұрап жатты. Малаланың кім екенін анықтаған соң, талиб қызға оқ қадады. Оқ Малаланың басы, мойыны арқылы өтіп, иығын тесіп өтті, салдары Малаланың артында отырған қыздардың да жарақат алуына әкеліп соқты. Кейін ауыр жарақат алған Малала Пешавар қаласындағы әскери госпитальға жеткізілді. Ол комада жатты, оның сауығуына деген үміт болған жоқ деуге де болады.
Малаланың жағдайы жақсара бастаған кезде, пәкістанның үкіметі оның Ұлыбританияға ұшуын өз қолына алды.
2013 жылдың 4 қаңтарында Малала Бермингемдегі ауруханадан шықты.
Жетістіктері
өңдеуӨзінің 16 жасқа толған күнінде (туған күнінде ), яғни 12-шілдеде Малала БҰҰ-ның штаб-пәтері Нью-Йоркте сөз сөйледі.
Малала төмендегі ұлттық және халықаралық құрметке лайық болды(кейбіреулері): • 2011 Халықаралық Балалар Бейбітшілік сыйлығы(номинация) • 2011 Ұлттық Жастар Бейбітшілік сыйлығы • Қайсарлығы үшін берілген Анна Франк сыйлығы, 2012 қаңтар • Ситара-э-Шуджаат, Пәкістанның 3-үлкен азаматтық қайсарлық сыйлығы, , 2012 қазан • Foreign Policy журналы, 100 жаһандық ойшылдар, 2012 қараша • 2012 Time журналы Жыл адамы - тізім • Тереза шешей атындағы мемориалдық әлеуметтік тепе- теңдік үшін берілген сыйлық, 2012 қараша • Бейбітшілік пен Қоғамдық әрекеттері үшін берілген Рим сыйлығы, 2012 желтоқсан • Симона де Бовуар сыйлығы, 2013 қаңтар • Time-ның "Әлемдегі 100 Ең Ықпалды Адамдар", 2013 сәуір • Джонатан Йео жазған Малаланың портреті(Лондондағы Ұлттық Портрет Галереясы) (2013) • 2013 Британия мақтанышы(Қазан) • 2014 Нобельдің Бейбітшілік сыйлығы
Автобиографиясы
өңдеу2013 жылдың 8 қазанында Лондонда Малаланың автобиографиясы шықты. Тура сол күні «Талибанның» атынан шыққан Шахидулла Шахид пәкістандық The Daily Nation газетіне берген сұхбатында: «Бізде тағы бір мүмкіндік пайда болса, біз оны өлтіреміз. Ислам әйелдерді өлтіруге қарсы, бірақ олардың соғыстарындағы біздің дінімізге қарсыларды жақтайтындарға арнап нормаларды, ережелерді сақтамасақ та болады».
2014 жылы Малаланың кітабы Қазақстанға келіп жетті.