Мандела әсері
Мандела әсері — бұл жазушы Фиона Брумның алғаш рет 2010 жылы ашқан есте сақтау қабілетіне байланысты құбылыс. Оның шығу тегі Нельсон Манделаның қайтыс болғанын 80-ші жылдары жариялаған жаңалықтарды естіген және көрген деген сенімнен туындайды. Оңтүстік Африка лидері 2013 жылға дейін қайтыс болған жоқ. Автор оқиғаға түсініктеме бергенде, бұл жалған есте сақтауды көптеген адамдар бөліскенін түсінді. Сонымен қатар, көп ұзамай мұндай әсердің көптеген жағдайлары пайда бола бастады, онда көптеген адамдар әр түрлі оқиғаларды қате еске алды.
.jpg)
Сипаттамасы өңдеу
Мандела әсерінің басты сипаттамасы бұл олардың есте сақтау қабілетінің жеке қателіктері ғана емес, көптеген адамдармен бөлісетіндігі. Мұны түсіндіру үшін паранормальды немесе пара-ғылыми теориялар пайда болғанымен, психологтар бұл құбылыс адамның жадының жұмысына негізделгенін атап көрсетеді. Манделаның өлімінен басқа жалған, бірақ кеңінен таралған естеліктер - бұл танымал фильмдерден алынған фразалар, мысалы: «Люк, мен сенің әкеңмін» немесе Қытайдағы Тяньаньмэнь алаңындағы ереуілші танктің алдында тұрған әйгілі сахна. Сипаттамалары Мандела эффектінің неғұрлым жалпыланған анықтамасы - бұл екі немесе одан да көп адамның болмағаны туралы естеліктерімен бөлісетін құбылыс екенін көрсететін анықтама. Терминді Фиона Брум 2010 жылы Нельсон Манделаның тірі екенін білгеннен кейін жасады. Паранормальды жазушы және зерттеуші оның түрмеден шықпай-ақ, 80-ші жылдары қайтыс болғанына сенімді болды. Брум өзінің қателігін бірнеше танысымен бөлісіп, олардың көпшілігінің Манделаны өлді деп ойлағанын анықтады. Сонымен қатар, бұл сенімділік қате фактіні еске түсіруден де асып түсті. Теледидардан жаңалықтардың суреттерін, соның ішінде жерлеу рәсімінің жазбаларын көргені есімде. Фиона Брум сол жалған жадыны желіде бөлісе бастады. Ол адамдардың үлкен тобының есінде қате сақталған басқа оқиғалардың жағдайларын тез тапты. Блогер өзінің әдеттен тыс қызығушылығымен келісе отырып, Мандела әсерін параллель әлемнің болуымен байланыстыратын теорияны алға тартты. Манделаның әлеуметтік медиадағы әсері Егер Мандела эффектінің көбеюіне бір нәрсе себеп болса, бұл әлеуметтік желілер болды. Бір жағынан, Интернетте сол жалған естеліктермен бөлісуге, оларды еске түсіретін адамдарды іздеуге арналған көптеген ізбасарлар бар. Екінші жағынан, интернет-форумдар көбінесе Манделамен сүйіспеншілікпен байланысты конспирациялық ойлауды дамытты. Осылайша, көпшілік бұл жалған естеліктерді шынайы деп санайды және кейбір ұйым оларды әртүрлі себептермен өзгертуге тырысады. Мұның соңы кейбіреулерге сол жалған жадыны алуға және оны нақты нәрсе деп санауға мүмкіндік береді. Есте сақтау репродуктивті емес, яғни ол миға оны сақтау үшін ақпарат жинайды, бірақ ол оны қалай өмір сүрсе, солай шығармайды, керісінше, біздің ойымызға сүйене отырып түсіндіреді. Сарапшылардың пікірінше, әлеуметтік желілердің басты айырмашылығы - бұл естеліктерді кеңейту мүмкіндігі. Бұрын оларды тек жақын адамдармен бөлісуге болатын. Енді бүкіл әлемде бірдей қате жады бар адамдарды табуға болады.
Пайда болу себебі өңдеу
Түрлі теориялар болғанымен, бүгінгі таңда бұл құбылыстың не үшін пайда болатындығы нақты белгісіз. Ең көп таралған түсініктеме бұл адамның жадының жұмысына байланысты деп болжайды.
Мысалы өңдеу
Люк Мен сенің әкеңмін Манделаның фильмге қатысты тағы бір әсері тарихтағы ең көп ақша тапқан фильмдердің біріне әсер етеді. Бұл Дарт Вейдер Люк Скайуалкерге қарсы тұрған «Жұлдыздар соғысы» қиссасынан «Джедиге оралу» туралы.Сол көрініс туралы бәрі қайталайтын «Люк, мен сенің әкеңмін» деген сөйлем ешқашан айтылмаған. Шындығында, жауыз адам «жоқ, мен сенің әкеңмін» деп не испан тілінде, не түпнұсқа нұсқасында айтқан.[1]