Марафон
Марафон (гр. Μαραθών, Marathṓn), ашық кеңістікте 42 км 195 м (26 миль 385 ярд) арақашықтыққа жүгіру.[1] Әлемнің жетекші марафондары Халықаралық марафондар мен қашықтыққа жүгіру қауымдастығы (' AIMS) қолдауымен және ережелеріне сәйкес өткізіледі. ( AIMS) ережелері атлетика [Халықаралық жеңіл атлетика федерацияларының қауымдастығы]мен ( IAAF) расталған.
| Марафон | |
 | |
| Санаты |
Циклдық спорт түрі |
|---|---|
| Тәртіптер | |
|
Жолда жүгіру | |
| Алғашқы жарыстар | |
| Жылы |
1896 |
| Олимпиада ойындары |
1896 |
| Әлем чемпионаты | |
| Еуропа чемпионаты | |
| Басқа жарыстар |
World Marathon Majors сериясы; |
| Халықаралық федерация | |
| Атауы | |
| Қаланған уақыты | |
| Сайты | |
| Қатысты жобалар | |
Алғаш рет марафон жарысы 1896 жылғы алғашқы Олимпиада ойындарында өткізілген болатын.
Марафон ұғымы 490 жылы гректерге МАРАФОН шайқасы кезінде өз әскерлерінің жеңісі туралы хабарлау үшін Марафоннан Афинаға дейін жүгіріп келген аты аңызға айналған грек жауынгерінің батырлығын еске түсіреді. 40 км астам жолдан жүгіріп келіп, өзіне берілген бұйрықты орындаған жауынгер жерге құлап мерт болған.
Қазір марафон жарысына әйелдер де, еркектер де қатысады. Жүгіруге кейде мыңдаған жүйрік қатысады, мысалы дәстүрлі Бостон марафоны (алғаш рет 1897 жылы ұйымдастырылған). Әйелдерге арналған марафон жарысы 1984 жылғы Олимпиада ойындарының бағдарламасына енген.
Тарихы
өңдеуАнтика
өңдеуАңыз бойынша, грек жауынгер Фидиппид деп аталатын [2](басқа көздерден сәйкес - Филиппид[3]) Марафон шайқасынан кейін 490 б.з.д, тоқтамастан от Марафоннан Афинаға гректердің жеңіске жеткенін жариялау үшін жүгіріп жеткен. Афиныға жүгіріп жетіп, ол «Қуаныңдар! Афиндықтар, біз жеңдік!»деп айқайлай, өзі өліп құлаған. Бұл аңыз дерек көздерімен расталған емес; Геродот деректерінде Фидиппид(Pheidippides) Спарта Афинаға қосымша күш жеткізуін сүрауға хабаршы болып жіберілген, кем дегенде екі күн 230 шақырым қашықтықты жүгіріп өткен. Ол туралы аңыз алғаш бірінші Плутархтың "Жасасын Афина" эссесінде айтылады[4] біздің заманымыздың бірінші ғасырында (нақты оқиғалардан 550-жылдан астам жыл өткен соң).
Қазіргі заман
өңдеуХалықаралық Олимпиада комитеті марафонының майданнан Афинаға дейін қашықтықты нақты ұзындығын 1896 жылы өлшеді; ол 34,5 км екені анықталды. Алғашқы 1896 жылы Ойындар марафонында және 2004 жылы Олимпиада ойындарында шын мәнінде Афинаға қашықтықта өтті.
Осы жарысты ұйымдастыру идеясы осы тәртіп Афинада 1896 жылы бірінші қазіргі заманғы Олимпиада ойындарының бағдарламасына енгізілді, оны француз филологы Мишель Бреаль ұсынған болатын. Бұл идея қазіргі заманғы Олимпиада ойындарының негізін қалаушы Пьер де Кубертендікі еді, сондай-ақ оның идеясы грек ұйымдастырушылар тарапынан қолдау тапты. Грекияда бірінші біліктілік марафонында 3 сағат және 18 минут жүгіріп, Charilaos Vasilakos жеңіп алды. Грек жұртшылығының қуанышына орай Спиридон Луи біліктілік перспективада бесінші келген грек су тасымалдаушы, 2 сағат 58 минут 50 секунд есебімен бірінші Олимпиада жеңімпазы болды. Аңызға айналған желаяқ тіпті Xalandri (Халандри) ауылында жақын ағасының ұсынған бір стакан шарапбын ішіп келсе де, ол оған кедергі болған жоқ. Әйелдер марафон бірінші 1984 жылы жазғы Олимпиада (Лос-Анджелес, АҚШ) ойындарында енгізілді.
Қашықтық
өңдеу| Жыл | Қашықтық, км | Қашықтық, миль |
|---|---|---|
| 1896 | 40 | 24,85 |
| 1900 | 40,26 | 25,02 |
| 1904 | 40 | 24,85 |
| 1906 | 41,86 | 26,01 |
| 1908 | 42,195 | 26,22 |
| 1912 | 40,2 | 24,98 |
| 1920 | 42,75 | 26,56 |
| с 1924 | 42,195 | 26,22 |
Ең жылдам 10 марафоншылар
өңдеуЕрлер
өңдеу| Уақыты | Аты-жөні | Елі | Күні | Марафон |
|---|---|---|---|---|
| 2:02.57 | Деннис Киметто |  Кения
|
28 қыркүйек 2014 | Берлин марафоны |
| 2:03.13 | Эммануэль Мутаи | Кения
|
28 қыркүйек 2014 | Берлин марафоны |
| 2:03.23 | Уилсон Кипсанг | Кения
|
29қыркүйек 2013 | Берлин марафоны |
| 2:03.38 | Патрик Макау | Кения
|
25 қыркүйек 2011 | Берлин марафоны |
| 2:03.59 | Хайле Гебреселассие |  Эфиопия
|
28 қыркүйек 2008 | Берлин марафоны |
| 2:04.05 | Элиуд Кипчоге | Кения
|
29 қыркүйек 2013 | Берлинс марафоны |
| 2:04.15 | Джеффри Мутаи | Кения
|
30 қыркүйек 2012 | Берлин марафоны |
| 2:04.23 | Айеле Абшеро | Эфиопия
|
27 қаңтар 2012 | Дубай марафоны |
| 2:04.27 | Дункан Кибет | Кения
|
5 сәуір 2009 | Роттердам марафоны |
| 2:04.27 | Джеймс Квамбаи | Кения
|
5 сәуір 2009 | Роттердам марафоны |
Әйелдер
өңдеу| Уақыт | Аты-жөні | Елі | Күні | Марафон |
|---|---|---|---|---|
| 2:15.25 | Пола Рэдклифф |  Ұлыбритания
|
13 сәуір 2003 | Лондон марафоны |
| 2:18.20Үлгі:Ref+ | Лилия Шобухова |  Ресей
|
9 қазан 2011 | Чикаго марафоны |
| 2:18.37 | Мэри Кейтани | Кения
|
22 сәуір 2012 | Лондон марафоны |
| 2:18.47 | Катрин Ндереба | Кения
|
7 қазан 2001 | Чикаго марафоны |
| 2:18.58 | Тики Гелана | Эфиопия
|
15 сәуір 2012 | Роттердам марафоны |
| 2:19.12 | Мизуки Ногути |  Жапония
|
25 қыркүйек 2005 | Берлин марафоны |
| 2:19.19 | Ирина Микитенко |  Германия
|
28 қыркүйек 2008 | Берлин марафоны |
| 2:19.31 | Аселефеш Мергиа | Эфиопия
|
27 қаңтар 2012 | Дубай марафон |
| 2:19.34 | Люси Кабуу | Кения
|
27 қаңтар 2012 | Дубай марафон |
| 2:19.36 | Дина Кастор |  АҚШ
|
23 сәуір 2006 | Лондон марафоны |
Лилия Шобухованың көрсеткіші допинг жанжалынан соң қабылданбады.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ "Britannica настольная энциклопедия" ТомI, АСТ-Астрель, Москва, 2006, ISBN 978-5-17-038532-4 (Т.1) (АСТ), ISBN 978-5-271-15120-0 (Т.1) (Астрель)
- ↑ Геродот, VI, 105—106.
- ↑ Лукиан. «Таныстырудағы қателерді түзету» (гр., анг.).
- ↑ http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Plutarch/Moralia/De_gloria_Atheniensium*.html De_gloria_Atheniensium (ағыл.)
- ↑ Ерлердің ең жақсы көрсеткіштері
- ↑ барлық уақыттағы әйелдердің ең жақсы көрсеткіштері