Маршалл Ниренберг

Маршалл Уоррен Ниренберг (ағылш. Marshall Warren Nirenberg; 10 сәуір 1927, Нью-Йорк — 15 қаңтар 2010, Нью-Йорк) — американдық биохимик және генетик, «Генетикалық кодты декодтағаны үшін және ақуыз синтезіндегі оның рөлі үшін» Физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығының 1968 жылғы лауреаты (Роберт Холли және Хар Гобинд Кораномен бірге). АҚШ Ұлттық ғылым академиясының(мүшесі1967). Мичиган университетінің философия докторы дәрежесін алған. Барлық триплеттер мүмкіндігі үш нәрсені қоспағанда, 4 әртүрлі азотты негізде ДНҚ-да (кейбір вирустар) және РНҚ-да белокқа белгілі амино қышқылдардың қосылуын қамтамасыз ететінін дәлелдеді. Ниренберг жұмысында тұтқындардың жасуша ядросында гинетикалық нұсқаумен белок құрамы басқарады.

Маршалл Уоррен Ниренберг
ағылш. Marshall Warren Nirenberg
Туған күні	10 сәуір 1927 (1927-04-10)
Туған жері	Бруклин, штат Нью-Йорк, АҚШ
Қайтыс болған күні	15 қаңтар 2010 (2010-01-15) (82 жас)
Қайтыс болған жері	Нью-Йорк, штат Нью-Йорк, АҚШ
Азаматтығы	АҚШ
Ғылыми аясы	биохимия, генетика
Жұмыс орны	Денсаулық сақтау ұлттық институты Ұлттық жүрек институты
Альма-матер	Флорида университет Мичиган университеті
Несімен белгілі	Генетикалық кодты дешифрлеген
Марапаттары	АҚШ Ұлттық ғылыми медалі (1965) Физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығы (1968)

Биографиясы

1927ж. 10 сәуірде Ресей империясынан шыққан Харри Эдвард Ниренберг және Минерва Быковскаялардың жанұясында Бруклинде дүниеге келдi. 1937 жылы оның әкесi Орландоға (Флорида штаты) сүт фермасын басқаратын және либералды иудаизмның (қауымды) конгрегациясын негiздеген. 1952ж. Флорида университетiне түсіп, 1944 жылы жануартануды магистрдiң дәрежесi, 1948 жылы ғылымдардың бакалавр дәрежесiн алған. 1957 жылда Мичиган университетiнiң биохимиясының факультетiндегi ғылым докторының дәрежесiнiң талаптарына сай диссертацияны қорғап қалды. 1957ж.-1962жылдары Бетесдеге денсаулықтың Ұлттық институтында жұмыс iстедi. 1962 жылы (жүректiң Ұлттық институты, өкпе және қанның аурулары) жүректiң Ұлттық институтындағы биохимиялық генетиканың бөлiмiн басқарды, дегенмен 1966 жылы денсаулықтың Ұлттық институтына қайтып келдi. 1961жылы Рио-Де-Жанейро университетiнiң түлегіне химик Пероле Зальцманға үйлендi. 2005жылы эпидемиология профессорі және Колумбия университетiнiң психиатриясы Мирн Вайссманға үйленді. 2010 жылдың 15 қаңтарында Нью-Йоркте қатерлі ісік ауруынан қайтыс болды.

Ғылыми жұмыстары

Негiзгi жұмыстары биохимияға арналған. 1960ж. басында (пирамидин негiзiнде бiр-ақ нуклеотид болатын ДНҚ молекуласы) қышқылды полиурацилді синтез жасады және ол матрицалық ДНҚ ретiнде қолданды. Бұл УУУ кодон фенилаланиналардың амин қышқылын анықтағанын дәлелдеуге мүмкiндiк бердi. Тағы басқа кодондар кейiннен шифрды шешкен. Тектiк кодтың әмбебаптығының маңызды куәлiк қағаздарын алды.

Ғылыми табыстары

• 1965 — АҚШ ұлттық ғылыми медалі
• 1965 — Американдық академиясының өнерл және ғылым мүшелерімен сайланған
• 1968 — Медицина және физиология бойынша Нобельдік сыйлық
• 1968 — National Medal of Honor
• 1968 — Америка химиялық қоғамының Пристли медальі
• 1968 — Франклин медальі
• 1968 — Louisa Gross Horwitz Prize
• 1968 — Ласкер атағы
• 2001 — American Philosophical Society қоғамымен таңдалған
• біршама университеттердің құрметтi дәрежелерінің иегері - Мичигана, Чикаго, Виндзора, Йельск, Джорджа Вашингтон атындағы университета , Вейцмановск институті (Израиль) және тағы басқа.

Сілтемелер

• Маршалл Ниренбергтың Нобель комитетінің сайтындағы өмірбаяны (ағыл.).
• Маршалл Ниренбергтың Нобельдік дәрісі (ағыл.).
• Маршалл Ниренбергпен сұхбат (ағыл.).
• Маршалл Нюрнберг туралы ақпарат (ағыл.) АҚШ Медицина Ұлттық кітапханасының веб-сайтында.
• «Биохимия түлегі генетикалық кодты дешифрледі» Мұрағатталған 22 маусымның 2007 жылы. (ағыл.). Мичиган университеті сайтындағы мақала.
• «Генетикалық код дешифрлеу» (ағыл.). Денсаулық сақтау ұлттық институтын сайтында Маршалл Нюрнберг туралы.
• peoples.ru Маршалл Уоррен Ниренберг сайтында