Медиация

Медиация (лат. mediare) – тараптардың ерікті келісімі бойынша жүзеге асырылатын, олардың өзара қолайлы шешімге қол жеткізуі мақсатында медиатордың жәрдемдесуімен тараптар арасындағы дауды реттеу рәсімі.

Қолдану аймағы

• денсаулық сақтаудағы медиация;
• коммерциялық дауларда;
• ішкі және арасындағы корпоративтік дауларда;
• банк және сақтандыру саласындағы дауларда;
• жобаларды сүйемелдеу, оларды іске асыруда;
• қозғайтын көптеген тараптарда;
• жұмыстағы дауларда;
• отбасылық дауларда;
• авторлық құқыққа және зияткерлік меншікке қатысты дауларда;
• білім саласындағы медиация;
• мәдениетаралық даулар және басқалары.

Медиация түрлері

Мәселелерді шешуге бағытталған медиация. Ерекшелігі: адамдардың позициясына емес, жеке мүдделеріне назар аударады. Трансформациялық медиация. Қатысушылар медиация барысын өз бетінше анықтайды, ал медиатор оларды бақылайды. Тараптар арасындағы қарым-қатынасқа назар аударылады. Негізгі міндеті екі жақтың бір-бірін тыңдауы болып табылады, бұл қатысушыларға өзара түсіністікке келуге көмектеседі. Баяндау тәсілі - диалог барысында медиаторлар мен қақтығыс тараптары бір-біріне тұрақты әсер етеді. Қатысушылар болып жатқан жайтқа өз көзқарастарын білдіреді, бірте-бірте келісімге келеді. Экожүйе немесе отбасына бағытталған медиация. Отбасылық жанжалдарды шешуге қолайлы. Негізгі міндет - отбасыларға қиындықтарды жеңуге және балалармен қарым-қатынасты сақтауға көмектесу. Мәдениетаралық қақтығыстарға, әртүрлі ұрпақ өкілдері арасындағы дауларға да қатысты. Түсіністікке бағытталған медиация. Негізгі мақсат –екі жақтың өз көзқарастарын, басымдықтары мен мүдделерін және басқа да тараптарды түсіну арқылы дауды шешу. Қалпына келтіруші медиация. Диалог үшін жағдай жасауға бағытталған, онда қабылданған шешімдер үшін жауапкершілік қатысушы тараптарға жүктеледі. Бұл қарым-қатынастарды қалпына келтіруге және бір шешімге келуге ықпал етеді. Медиатордың міндеті – татуластыру емес, тараптардың өздерінің татуласуына алып келетіндей жағдай жасау. Бағалаушы медиация. Медиатор процеске әсер етеді, болып жатқан жағдайды бағалайды және нәтижеге әсер етеді, қажет болған жағдайда дауды шешудің өзіндік нұсқаларын ұсынады.

Медиатор және фасилитатор

Медиатор (медиатор) – берілген жанжалға мүдделі емес, тәуелсіз, нейтралды үшінші жақтың тарапы бола отырып, жанжалдасушы жақтарға бар дауды шешуге көмектесетін адам немесе адамдар тобы.

Фасилитатор (ағылш. facilitator, латын тілінен facilis – жеңіл, ыңғайлы) келіссөздерді ұйымдастыруға жауапты, процестің ережелері мен құрылымының сақталуын бақылайды, процедураны басқарады.

Әдебиет

• Бирюков П. Н. Об институте медиации в Германии / П. Н. Бирюков, А. В. Пронин // Российский судья. — 2015. — № 2. — с. 12-14. Мұрағатталған 10 қарашаның 2022 жылы..
• Перспективы расширения применения примирительных процедур при разрешении трудовых споров в республике Беларусь // Право в современном белорусском обществе: Сборник научных трудов. Выпуск 6.