Мерке Ғибадатханасы

Мерке Ғибадатханасы – орта ғасыр түркілерінің мәдени ғұрыптық кешені.

Жамбыл облысы Мерке ауданы Мерке ауылынан оңтүстікке қарай 38 км жерде, өзі аттас өзен бастауындағы биік тау шоқысында орналасқан. 1985 жылы А.П. Печерский мен Э.А. Новгородова, 1987 жылы Ш.Уәлиханов атындағы ТАЭИ-ның археологиялық экспедициясы (жетекшісі А.Досымбаева, Ю.Мотов), 1991 жылы Ә.Марғұлан атындағы АИ-ның Мерке археологиялық экспедициясы (жетекшісі А.Досымбаева) зерттеген.

Нәтижесінде ерте қола дәуірінің ескерткіштері:

• кешенді обалар,
• жартас суреттері,
• тас мүсіндері,
• жазулы тақталар анықталып,
• Аралтөбе,
• Қашқасу,
• Сандық,
• Ұлысай,
• Шайсандық сайларында орналасқан мемориалдық кешендер құрылымының әр алуан түрлері зерттелді.

Ғибадатхананың жалпы ауданы 250 м2-ден астам. Мүсіндер орталықта немесе тік бұрышты жапсар-жайларда, төбелердің шығыс жағында диаметрі 6 – 14 м, биіктігі 0,5 – 1,5 м-ге дейін орнатылған. Ғибадатханаға тән ескерткіштер еркек және әйел тас мүсіндерінен тұрады. Сонымен қатар төбе орталығында үш немесе төрт тас мүсін қойылғаны байқалады. 24 төбеде бір мүсіннен болған, оның 13-і әйелдікі екендігі анықталды. Еркектер мен әйелдер тас мүсіндерінің қолдарын қарын тұсында бүгіп ұстағаны бір-біріне ұқсас. Міндетті түрдегі ерекше белгі қос қолдап ұстаған, түбі жайпақ, куб тәрізді ыдыс. Әйелдердің тас мүсіндері әсемдігімен ерекшеленеді. Ер адам тас мүсіндерінде кейде мұрт көрсетілген, екі мүсінде тақияға ұқсас бас киім анық көрінеді. Тас мүсіндердің барлық түрлеріне тән иконограф. стильдік ортақ белгі – кеңсірігі жоқ тік мұрын сызығына жалғасып кететін қас нұсқаларының сопақша болып берілуі. Бұл ғибадатханаға тән ескерткіштер екенін көрсетеді.

Дереккөздер

* Қазақ энциклопедиясы