Метагалактика

Метагалактика (мета... және Галактика) – жұлдыздар жүйесінің (галактикалардың) жиынтығы.

Қазіргі кездегі зерттеулер Метагалактиканың тек белгілі бір бөлігіне ғана түсініктеме бере алады. Кейде осы бақыланатын бөлікті Метагалактика деп атайды. Метагалактиканың негізгі құрылымдық бірлігіне құрамында бірнеше мыңдаған галактикалары бар галактикалардың шоғырлары мен топтары жатады. Сонымен қатар жекеленген галактикалар да кездеседі. Галактикалар мен шоғырлар бір бірінен морфологиялық белгілерімен, сәуле шығаруымен, т.б. қатты ерекшеленеді. Кеңістікте галактикалар аралығында галактикааралық газ орын алады; үлкен масштабтағы (LЈ100 Мпк) галактикалар кеңістікте біртекті орташа орналасқан. Метагалактикадағы заттардың орташа тығыздығы 10–26-нен 3Ч10–28 кг/м3-ге дейін. Метагалактиканың негізгі қасиеті оның ұлғаюы болып табылады. Галактикадағы барлық шоғырлар олардың ара қашықтығына пропорционал жылдамдықпен бір-бірінен алшақтайды. 20 ғасырдың 20-жылдары сол кездегі ең ірі телескоптардың көмегімен жұлдыздық табиғаты көпке дейін күмәнді болып келген қылаң тұмандықтардың көбі біздің Галактика тәріздес алып жұлдыздық жүйелер екендігі дәлелденді.

Мысалы, біздің Галактика және оған ең жақын он бес галактика шағын шоғырдың мүшелері болып табылады. Орнықты емес Метагалактиканың алғашқы моделін А.Эйнштейннің жалпы салыстырмалық теориясы негізінде 1924 – 26 жылдары кеңес математигі А.А. Фридман жасады.

Дереккөздер

* Қазақ энциклопедиясы