Мұхаммед әл-Әмин

Мұхаммед әл-Әмин (араб.: محمد الأمين‎‎; 14 сәуір 787, Бағдат — 27 қыркүйек 813, Бағдат) — Ислам халифатының 24-ші халифасы, мүміндердің әмірі.

Мұхаммед әл-Әмин араб.: ‎
811 жылы әл-Әмин атымен шығарылған динар
Лауазымы
Ислам халифатының 24-ші халифасы
24 наурыз 809 — 27 қыркүйек 813
(Лақап аты Әл-Әмин)
Ізашары	Һарун әр-Рашид
Ізбасары	Әбдуллаһ әл-Мәмун
Өмірбаяны
Діні	Ислам
Дүниеге келуі	14 сәуір 787 (0787-04-14) Бағдат, Ислам халифаты
Қайтыс болуы	27 қыркүйек 813 (0813-09-27) (26 жас) Бағдат, Ислам халифаты
Династия	Аббас әулеті
Әкесі	Һарун әр-Рашид
Анасы	Зүбәйдә бинт Жағфар
Балалары	Мұса

Өмірбаяны

Әл-Әмин — әкесі жағынан да, анасы жағынан да Әли мен оның ұлы Хасаннан кейін һашимилерден шыққан үшінші халифа. Әкесі оны 791 жылы тақ мұрагері деп жариялады. Һарун әр-Рашид Тус шаһарында дүние салғаннан кейін әл-Әминге серт берілді.

Бұл дәуір әл-Әмин мен бауыры әл-Мәмунның арасындағы таққа тараспен өтті. Оның себебі Һарун өзінен соң үш ұлын да бірінен кейін бірін тақ мұрагері етіп тағайындауында жатыр.

Фазыл ибн әр-Рәбиғ алдымен әл-Мәмунге серт бергеніне қарамастан кейін Бағдатқа барып Әминге серт беріп, өз болашағын құтқару үшін Әл-Әминге Әл-Мәмунды мұрагерліктен алып, орнына ұлы Мұсаны мұрагер ретінде тағайындауға тырысып, көздегеніне қол жеткізді. Әл-Әмин мен әл-Мәмун өзара бітімге келу үшін хат жазысуларынан да оң нәтиже шықпады. Әл-Мәмун өзінің мұрагерліктен алынып тасталғанын естіген соң әскер дайындатып, Рей шаһарында Тахир ибн Мұсаның қолбасшылығымен әскер аттандырды.

Әл-Әмин жағында Фазыл ибн әр-Рабиғ әскер қолбасшылығына халыққа әділетсіз қарым-қатынас жасауымен танылған Әли ибн Иса ибн Маханды қойды. Бірақ бұл әскерге пайда әкелген жоқ. Өйткені соғыста әл-Әмин әскері жеңіліске ұшырайды. Сонымен қатар екі әскердің арасында әртүрлі аймақтарда қақтығыстар болып тұрды. Мәмунның қолбасшысы Тахир барлық аймақты шетінен қолына өткізгеннен кейін Бағдатты қоршауға алды. Әл-Әмин барлық күшін жұмылдырып қарсылық көрсеткенімен қоршаудың әсерінен қала қиындыққа ұшырады. Ақыры, қала әл-Мәмунның қолына өтіп, Әл-Әмин өлтіріледі.

Тұлғалық қасиеттері

Әдебиет пен өлеңнен хабары болғанымен әл-Әминді кемеңгер басшы деп айтуға келмейді. Өйткені ойын-сауық пен ішкілікке құмар болатын. Оның осы құмарлығы тіпті халифат ісіне араласуына бөгет болды.

Оның халифалығы кезінде тұрақтылық болмағандықтан сыртқа жорықтар жасалмағаны секілі, ішкі саясатта да әкімшілікте, ғылым-білім мен сәулет саласында да ешқандай жетістікке қол жеткізген жоқ. Дұрысы, жетістікке жетуге мұршасы болмады. Бала және бөзбала кезінде анасы тым еркелеткендігі және осы жағдай халифа болғаннан кейін де жалғасқаны айтылады. Мемлекет адамы ретінде әкесіне де, ағасына да ұқсай алмай, енжарлық танытты.